حافظه و انواع آن
حافظه و انواع آن
چنان که در رابطه با ثبت حسی دیدیم، تنها بخش کوچکی از اطلاعات وارد شده به آن که مورد توجه قرار می گیرد به حافظه کوتاه مدت می رسد و بقیه اطلاعات از این حافظه حذف می شود. اطلاعاتی که در ثبت حسی مورد توجه قرار می گیرند به الگوهای تصویری یا صوتی (یا سایر رمزهای حسی) تبدیل می شوند و به حافظه کوتاه مدت انتقال می یابند.
در حافظه کوتاه مدت، اطلاعات به صورت رمز در می آیند. (رمزگردانی می شوند).
در حافظه کوتاه مدت، اطلاعات عمدتاً به شکل صوتی یا شنیداری رمزگردانی می شوند، اما این حافظه از رمزهای دیگری چون رمزهای دیداری و معنایی نیز استفاده می کند. رمز شنیداری وابسته به صدا و رمز دیداری مبتنی بر نوعی تصویر ذهنی از محرک است.
حافظه کوتاه مدت را می توان حافظه هشیار آدمی دانست، زیرا ما از تمام محتوای آن آگاهیم و هر یک از اطلاعات موجود در این حافظه را می توانیم به سادگی به یاد آوریم و بر اساس آن پاسخ بدهیم هر گونه اطلاعاتی را که بخواهیم مورد استفاده قرار دهیم ابتدا باید آن را به حافظه کوتاه مدت بفرستیم. یعنی اطلاعات موجود در حافظه درازمدت نیز برای تبدیل به پاسخ باید ابتدا وارد حافظه کوتاه مدت بشوند.
اطلاعات برای مدت بسیار کوتاهی (حداکثر ۳۰ ثانیه) در حافظه کوتاه مدت باقی می مانند و اگر تکرار نشوند فراموش می گردند.
ویژگی مهم دیگر حافظه کوتاه مدت گنجایش اندک آن است.
در بعضی افراد گنجایش حافظه کوتاه مدت ۲ + ۷ ماده اطلاعاتی برآورد کرده اند (بزرگسالان) در حالی که در بعضی افراد ۲ + ۷ ۹ ماده اطلاعاتی در حافظه کوتاه مدت نگه می دارند.
حافظه درازمدت
حافظه درازمدت تمامی عمر ما حافظه درازمدت نام دارد. این حافظه هر آنچه را که ما در طول زندگی فرا می گیریم در خوی جای می دهد. برای اینکه اطلاعاتی از حافظه کوتاه مدت یک مرحله فراتر رفته و به حافظه درازمدت انتقال یابد باید رمزگردانی بشوند. منظور از رمزگردانی شکل دادن و بازنمایی اطلاعات از صورتی به غیر از صورت اولیه است.
اطلاعات برای ذخیره سازی در حافظه درازمدت به سه صورت عمده رمزگردانی می شود:
۱) حافظه دیداری ۲) حافظه معنایی ۳) حافظه روندی
دانش های قابل ذخیره در حافظه درازمدت به دو نوع تقسیم بندی می شوند:
دانش کلی و دانش خاص: منظور از دانش کلی دانشی است که در تکالیف مختلف مورد استفاده قرار می گیرد و در موقعیت های متفاوت به کار بسته می شود.
دانش بیانی، دانش روندی، دانش شرطی
دانش بیانی دانشی درباره چه چیزی امور و دانش روندی دانش چگونه انجام دادن کارهاست. دانش شرطی هم شامل چه چیزی و هم چگونه انجام دادن است.
گنجایش و طول مدت نگهداری اطلاعات در حافظه درازمدت
حافظه درازمدت حفظ اطلاعات از چند دقیقه پس از یادگیری تا تمامی طول عمر شخص را شامل می شود و برای گنجایش آن هیچ محدودیتی وجود ندارد و نظریه های تازه تر خبرپردازی
نظریه های تازه تر خبرپردازی
نظریه سطوح پردازش: بنابراین این نظریه هر چه اطلاعات عمیق تر پردازش شوند به همان نسبت معنی دارتر می شوند. سطوح پردازش توضیح دیگری برای حافظه های گوناگون است.
نظریه رمز دوگانه: در این نظریه، گفته می شود که حافظه درازمدت از دو حافظه متمایز تشکیل می شوند که یکی اطلاعات کلامی و دیگری تصاویر ذهنی را در خود ذخیره می کنند.
نظریه پردازش توزیع موازی: برخلاف نظریه های دیگر اطلاعات در هر سه حافظه حس کوتاه مدت و درازمدت همزمان پردازش می شود. یعنی هر سه بخش حافظه آدمی اطلاعات واحدی را با هم پردازش می کنند.
نظریه پیوند گرایی: اندیشه اصلی این نظریه این است که دانش در مغز به صورت شبکه ای از پیوندها ذخیره می شود، نه به صورت نظامی از قواعد یا مخزنی از اجزای اطلاعاتی پراکنده.
به نظر شما حافظه در زندگی چقدر اهمیت دارد
اگر شما در حال تحصیل باشید مثل همه دانشجویان یا دانش آموزان به محض اینکه صحبت از حافظه به میان بیاید ذهن شما بیاد حجم درسهایی که باید بخاطر سپرده شوند می افتد و ناخوداگاه به تقویت حافظه می اندیشید و اهمیت حافظه را در حد بخاطر سپردن درسها میدانید اما اگر کارتان از درس خواندن گذشته باشد و مستقیما درگیر زندگی شده باشید با دید بازتری به حافظه نگاه خواهیدکرد در این زمان وقتی احساس میکنیم در زندگی بسیاری از راههای بی سر انجام را بارها رفته ایم اما باز هم همان اشتباهات را تکرار میکنیم این آرزو را میکنیم که حافظه ما به اندازه ای تقویت شود که به محض روبرو شدن با شرایط رخدادهایی که منجربه تصمیم گیری های اشتباه شده تجارب گذشته را بیاد بیاوریم و زندگی خود را از تکرار مکررات برحذر داریم چون به ارزش واقعی حافظه در زندگی پی برده ایم و میدانیم که اگر زمانی از عمر را که بیهوده صرف کرده ایم از عمر خود حذف کنیم به همه چیزهایی که میخواستیم میرسیم و حافظه خوب میتواند مارابه تمام آرمانهایمان برساند و این یعنی خصوصیت یک انسان همیشه موفق .
در اینصورت تقویت حافظه برای ما معنای جدیدی پیدا میکند و شاید اگر غول چراغ جادو ظاهر شود آرزو میکنیم که هیچ چیزی را هیچوقت فراموش نکنیم و همه چیز را همواره بخاطر داشته باشیم. البته اگر آن غول چراغ جادو کمی منصفانه با قضیه برخورد کند حتما قبل از براورده کردن این آرزو از ما خواهد پرسید “آیااز این تصمیم مطمئنید؟”
و ما فرصت خواهیم داشت کمی بیشتر فکر کنیم که آیا واقعا دوست داریم از نعمت حافظه بدون فراموشی برخوردارباشیم یا نه؟
و درهمان فرصت کوتاه میتوانیم به عاقبت کار فکر کنیم که اگر واقعا حافظه ما اینقدر قوی باشد که هیچ چیزی را فراموش نکنیم زندگی چه شکلی پیدا میکند؟
تصور کنید شما یک لطیفه دست اول میشنوید و از ته دل میخندید اگر فراموشی نباشد حتما این خنده برای همیشه ادامه پیدا میکند که شاید به نظر خیلی هم بد نیاید اما یک اتفاق بد برایمان افتاد چه ؟
اگر بیاد بیاوریم که پس از یک تصادف تا چندین روز جرات رانندگی را نداشتیم
اگر بیاد بیاوریم که پس از یک شکست عاطفی از همه متنفر بودیم
اگر بیاد بیاوریم که پس از یک شکست اقتصادی قدرت تصمیم گیری در یک معامله ساده را هم نداشتیم
اگر لحظاتی که از مرگ عزیزی آگاه شدیم را بیاد بیاوریم که واقعا زمان برایمان ایست کرده بود چه؟
و اگر فراموشی بر حافظه ما غالب نمیشد این لحظات سخت و جانفرسا تا ابد ادامه پیدا میکرد و حتما الان در دار المجانین بودیم و تنها یک آرزو داشتیم و ان این بود که
فراموش کنیم
خوب است بدانیم اینکه چه مدتی طول میکشد که احساس تلخ شکست را فراموش کنیم همان “زمان سازگاری با محیط” یا ” هوش ” مارا تعیین میکند. درواقع اگر شما راهی را در مدتی رفته اید و بعد به نتیجه دلخواهتان نرسیده اید این زمان تلف شده نیست چون تجربه کسب کرده اید یعنی در تجارب بعدی قابل جبران است ولی زمان تلف شده شما که قابل جبران نیست زمانی بوده که پس از این کسب تجربه به فکر کردن و افسوس خوردن برای این زمان اختصاص داده اید.
حتما در اطراف شما هم افرادی هستند که تجربه فقط یکسال زندگی مشترک را داشته و بعد متارکه کرده اند اما برای این شکست یکساله حداقل دوسال را صرف خودخوری و افسوس خوردن نموده اند . حال اینکه آن یکسال تجربه آموزنده ای بوده که از بین نرفته اما این دوسال زمانی است که تلف شده وقابل بازگشت نیست.
درواقع وقایع تلخ را هرچه زودتر فراموش کنیم در زندگی جلوتر خواهیم بود به زبان دیگر تضعیف حافظه را هم درموقع لزوم امری دوست داشتنی و پسندیده است . و این یعنی یک تضاد
تقویت حافظه یا تضعیف حافظه؟؟ کدام بهتر است؟
وقتی ما با دوخواسته کاملا متضاد روبرو هستیم
هم میخواهیم بخاطر داشته باشیم و هم میخواهیم از یاد ببریم
یعنی اینکه چیزی که در مورد حافظه نیاز داریم تنها تقویت آن نیست بلکه مدیریت آن است که بسته به نیازمان بخاطر بیاورد یا از یاد ببرد.
مدیریت حافظه
در خصوص حافظه از دیرباز سخن گفته شده و مورد توجه قرارگرفته و در حوزه علوم انسانی در خصوص حافظه حرفهای بسیاری زده شده اما برخورد رودرروی دانشمندان علوم تجربی با حافظه به یکصد سال پیش باز میگردد چون در حوزه علوم تجربی برای مطالعه شناخت هرچیزی باید شرایط آزمایشگاهی فراهم شود. دراین خصوص برای کشف عملکرد حافظه اولین سوالی که باید پاسخ داده میشد این بودکه …
حافظه کجاست ؟
تا صد سال پیش این سوال جوابی نداشت و دانشمندان نمیدانستند حافظه در کجا قرار دارد اما از نگاه ماتریالیستی باید جایی دربدن ما می بود و تنها حدسشان این بود که حافظه در مغز قرار دارد چون هیچکس نمیتوانست چیزی جز این بیندیشد و برای همه مسلم بود که حافظه در بخشهای دیگر بدن نیست چون هرگز خبری مبنی بر اینکه شخصی بخاطر قطع یا نقص عضوی حافظه خود را از دست داده باشد گزارش نشده بود . امروزه هم با پیشرفت علم پزشکی که پیوند اعضاء مهمو حیاتی مثل قلب صورت میگیرد هیچ یک از دریافت کنندگان عضو پیوندی خاطره ای از ذهن اهداء کننده عضو را دریافت
نکرده اند .
پس تنها جایی که گمان میرود حافظه در آن لانه کرده باشد مرموزترین بخش بدن یعنی مغزاست .
اما اینکه حافظه کجای مغز میتواند باشد معلوم نبود؟
محل دقیق حافظه در مغز
۹۰ سال پیش وایلدرپن فیلد penfield طی تحقیقاتی که درجراحی های مغز انجام داد به شواهد متقاعد کننده ای دست یافت مبنی بر اینکه خاطرات خاص و ویژه، جایگاه خاص و ویژه ای دارند. اما چگونه این دستاورد حاصل شد؟
همانطور که احتمالا میدانید: یکی از خصوصیات جالب مغز این است که خود مغز درد را مستقیما حس نمیکند اگر پوستِ سر و جمجمه را با بی هوشی موضعی بی حس کنیم میتوان روی مغز کسی که کاملا هوشیار است بدون ایجاد کوچکترین درد به عمل جراحی پرداخت و خود بیمار هم میتواند شاهد جراحی مغزش باشد.