آشنایی با طب سوزن طب کل نگر

آشنایی با طب سوزن طب کل نگر

شنیدن واژه طب سوزنی در ذهن بسیاری از ما، فرو رفتن تعدادی سوزن در بدن و تلقین به درمان بیماری را زنده می کند.

نه تنها میان مردم ، بلکه در سیستم درمانی و بهداشتی نظام پزشکی کشور نیز ذهنیت خوبی نسبت به این طب سنتی چین باستان وجود نداشته است.

در واقع طب سوزنی ، تنها یکی دو سال است که در کنار دو شاخه دیگر از طبهای مکمل ، با احراز شرایط و ضوابط تدوین شده وزارت بهداشت مورد تایید علمی قرار گرفته است.

با این حال ، افرادی که تاکنون بر این مبنا مجوز فعالیت دریافت کرده اند، بسیار محدود هستند و سایرین یا از تخصص و تبحر کافی در کاربرد علمی و صحیح طبهای مکمل برخوردار نیستند یا این که شیادان و سوداگرانی هستند که با تبلیغات غیرواقعی ، روشهایی فاقد هرگونه مبنای علمی را بر ساده دلان اعمال می کنند…

در گزارشی که پیش رو دارید، تلاش شده است تا طب سوزنی و زوایای مختلف آن به گونه ای واقعی به تصویر کشیده شود:

درمانی چینی با قدمتی 2000 ساله

واژه طب سوزنی که اصطلاح انگلیسی آن اکیوپانچر (Acupuncture) است برای اولین بار توسط یک پزشک آلمانی با نام ویلم تن راین در اوایل قرن هفدهم به کار برده شد.

چینی ها نیز طب سوزنی را با واژه Chen توضیح می دهند که از نظر ادبی به معنی تحریک کردن با یک سوزن است.

تاریخ مکتوب طب سوزنی به حدود 2 هزار سال پیش بازمی گردد، اما برخی متخصصان هم معتقدند این شیوه درمانی از عصر حجر به یادگار مانده است.

آنها مدعی هستند که در آن زمان از چاقوهای سنگی یا دیگر ادوات لبه تیز برای بیرون کشیدن چرک از دمل های چرکی استفاده می شد. همچنین واژه قدیمی Biqn در چین باستان به معنای استفاده از سنگهایی لبه دار تیز برای درمان امراض به کار برده می شد.

طب چینی را می توان داستانی سحرآمیز دانست که طب سوزنی تنها یک وجه از سیستم پزشکی آن به شمار می آید، تاریخ اولین تلاش به ثبت رسیده در درمان امراض به این طریق به حدود 1500 سال قبل از میلاد مسیح یعنی سلسله شانگ برمی گردد.

به نظر می رسد فلسفه طب چینی باستانی بر ایجاد توازن بین ارواح نیک و پلید ساکن زمین بوده است. طب سوزنی یا همان اکیوپانچر که از دو کلمه لاتین اکیو یعنی سوزن و پانچر به معنی سوراخ کردن تشکیل شده است ، در مشرق زمین ازجمله ایران وجود داشته و هر کشور مطابق با شرایط اقلیمی و فرهنگی خودش از این شیوه درمانی استفاده کرده است.

این طب بین سالهای 1911 تا 1960 در چین به علت شرایط خاص سیاسی ، حاکم ، بسرعت رشد کرد و در سال 1960 با باز شدن درهای بسته چین بر دنیای غرب و به دنبال آن درمان درد شدید آپاندیس یکی از خبرنگاران نیویورک تایمز که به چین رفته بود، به وسیله طب سوزنی کنجکاوی غرب نسبت به این طب برانگیخته شد.

سوزن های درمانگری که درد ندارند کلینیک نصر

اوایل ، برای انجام طب سوزنی ، نقاط مشخصی وجود نداشت ، اما کم کم بر اثر تجربیات ، کاربرد نقاط خاص روی پوست و ارزش هر نقطه در درمان بیماری های خاصی مشخص شد.

این نقاط بدون شک محصول میلیون ها آزمایش دقیق هستند و هر یک از آنها یک نام چینی مرتبط با خاصیت درمانی آن دارد.

متخصصان طب سوزنی معتقدند این نقاط در نهایت به سمتی از مجراهایی که در سرتاسر بدن وجود دارند و انرژی حیاتی را درون بدن هدایت می کنند وصل می شوند.

به این ترتیب هر نقطه روی پوست می تواند بر یک مجرا تاثیر بگذارد؛ یعنی در واقع روی انرژی حیاتی درون مجرا تاثیر می گذارد و به موجب آن بیماری موجود در بدن هم تاثیر می پذیرد.

دکتر ناصر سیگاری از نخستین متخصصان طب سوزنی که امسال مجوز فعالیت در این رشته را دریافت کرده است ، در این ارتباط می گوید:

نحوه عملکرد طب سوزنی به طور اختصار از 12 مجرای زوج و 2 مجرای فرد و حدود 450 نقطه در مسیر مجراها در بدن و 75 جفت نقطه در گوش تشکیل شده که بر اثر زدن سوزن های بسیار نازک (به نازکی موی سر) استریل و یکبار مصرف یا لیزر و یا الکترو، رشته های عصبی کوچک میلین دار که در عضلات هستند فعال می شوند و این تحریکات از طریق 3 مرکز عصبی نخاع ، مغز میانی و محور هیپوفیز هیپوتالاموس باعث آزاد شدن ترشحات غددی از نوع آندورفین (انکفالین متاآندورفین و داینورفین) و دو نوع مونوآمین (سروتونین و نورا پیننفرین ) می شوند.

طبهای سنتی مبنای علمی ندارند؟

تاریخچه ها و مدارک معتبر حاکی از آن است که در گذشته های دور، مردم به همین روشها درمان می شدند.

با گسترش طب نوین ، تقریبا طب سنتی کنار گذاشته ولیکن در سالهای اخیر به این مساله توجه خاصی شده است تا به صورت طب مکمل در کنار طب نوین به درمان بیماری به کار گرفته شود.

در همین خصوص سراغ یکی از مسوولان سازمان نظام پزشکی رفتیم و برخلاف تصورمان ، رویکرد این سازمان را با احراز شرایط تعیین شده مثبت یافتیم.

دکتر امیرحسین کامبوزیا، معاون فنی سازمان نظام پزشکی می گوید: روشهای طب مکمل باید دقیقا بررسی شود و در صورت اثبات صحت درمان آن در بیماری ، افراد واجد شرایط آن مشخص و برنامه ها و پروتکل های مدرن آن تدوین و سپس مجوز درمان بیماران صادر شود.

در این میان طب سوزنی در کنار همیوپاتی ، کایروپراکتیک (نوعی روش درمانی مانند فیزیوتراپی)، از روشهای طب مکمل با مبنای علمی هستند که هم اکنون در کشور تایید شده اند.

وی تاکید می کند: پزشکانی که دوره های مدون برابر ضوابط تدوین شده وزارت بهداشت را گذرانده باشند و مدارک آنها ارزیابی و ارزشیابی شده باشد، می توانند مجوز طبابت در این رشته را در کنار طب نوین دریافت کنند.

گرچه بسیاری از روشهای طب مکمل هنوز تایید نشده اند و مبنای علمی ندارند، در حالی که توسط شیادان و سوداگران تبلیغ می شوند.

نظارت بر شیوه های درمانی

دکتر کامبوزیا با اشاره به این که نظارت بر کیفیت درمان برابر قانون ، وظیفه بهداشت و درمان است ، می افزاید:

این نظارت از طریق معاونت درمان دانشگاه های علوم پزشکی صورت می گیرد و در صورت بروز تخلف و قصور، مراتب به نظام پزشکی ارجاع می شود تا در هیانهای بدوی انتظامی مورد رسیدگی قرار گیرد.

این امر به صورت جدی پیگیری می شود تا متخلفان شناسایی شوند.

تصویری نه چندان درست

دکتر سیگاری با اشاره به این که شیوه کامل و صحیح طب سوزنی در ایران شناخته نشده است ، می گوید: متاسفانه در ایران بیشتر به اشتباه فکر می کنند که کاربرد طب سوزنی فقط برای لاغری و بلندکردن قد است ؛ در حالی که کاربرد این طب چندهزارساله بسیار فراتر از اینها و جنبه درمانی آن بیشتر مورد توجه است.

به عنوان مثال می توان از بیماری های زیر نام برد: فلج یا فلج بر اثر سکته ، افسردگی ، بیماری های پوستی ، هموروئید، زخم و ناراحتی های مربوط به معده ، روده ، فشارخون ، دردهای عضلانی (گردن ، دست ، پا، کمر، کف پا) میگرن ، دردهای سیاتیکی ، ترک اعتیاد، نازایی ، ناتوانی جنسی ، سرفه های مزمن ، آسم و بسیاری دیگر از بیماری ها.

متخصصان طب سوزنی

در ایران 2 گروه صلاحیت طب سوزنی دارند. دکتر سیگاری در معرفی این 2 گروه می گوید: گروه اول ، پزشکانی هستند که دوره های کوتاه حداقل 6 ماهه طب سوزنی را گذرانده اند.

این گروه حق زدن تابلو و سرنسخه به عنوان متخصص طب سوزنی را ندارند، ولی می توانند در کنار طب نوین ، طب سوزنی (طب سنتی) را هم به کار ببرند و مورد تایید وزارت بهداشت و درمان باشند.

گروه دوم ، کسانی هستند که دوره های چندساله را به عنوان متخصص طب سوزنی در چین ، کانادا یا یکی از کشورهای مورد تایید سازمان نظام پزشکی کشور گذرانده اند و از سوی وزارت بهداری کشورهای معتبر ذکر شده نیز تایید شده باشند.

مثلا در امریکا و کانادا بعد از گذراندن دوره تخصصی ، امتحان رجستریشن را هم باید بدهند. این گروه مورد تایید وزارت بهداشت و هم مورد تایید سازمان نظام پزشکی ایران هستند و حق زدن تابلو و سرنسخه به عنوان متخصص طب سوزنی را دارند.

تشخیص درست بیماری

طب سوزنی یکی از بدون عوارض ترین شیوه های درمانی در جهان است و تقریبا می توان گفت اگر بهداشت آن که شامل سوزنهای استریل یکبار مصرف است مراعات شود و دکتر مداواگر هم از تبحر لازم بهره برده باشد، عوارض جانبی آن نزدیک به صفر است.

دکتر سیگاری می گوید: البته برای برخی افراد کاربرد طب سوزنی توصیه نمی شود؛ به عنوان مثال بعضی از نقطه های خاص را برای خانمهای باردار استفاده نمی کنند یا دستگاه الکترو برای کسانی که باتری قلبی (پیس ، میکر) دارند، مورد استفاده قرار نمی گیرد.

در این گروه محدودیت هست ، ولی برای همه کس و تقریبا در هر سنی توصیه می شود. تشخیص بیماری مهمترین قسمت مداوای یک بیمار است ؛ پس از تشخیص ، باید ترکیبی از نقاط را انتخاب کرد که می تواند علت اصلی این اختلال در سلامت باشد در بیشتر موارد، بیمار از یک مشکل گلایه دارد، حال این که خود این مشکل معلول است و علت اصلی آن نهفته است.

اگر بتوان علت اصلی را که سبب بیماری در بیمار شده است پیدا کرد، درمان بسیار آسان می شود.

برای نمونه ، بیشتر مریض های میگرنی که از دردهای طولانی و فرساینده یک یا دو طرف سر شکایت دارند، اگر فقط به درد میگرنی آنها توجه شود در کوتاه ترین مدت سردرد آنها برخواهد گشت ، ولی اگر ریشه ای عمل شود، تا بالای 90 درصد دیگر مشکلی نخواهند داشت.

طب سوزنی طب مکمل

طب سوزنی شاخه ای از طب سنتی چین و یکی از معروفترین رشته های طب مکمل می باشد.قدمت این علم به 2500 سال پیش برمی گردد. استفاده از طب سوزنی تا قرنها به آسیا محدود می شد تا اینکه فرانسوی ها در قرن 16 میلادی با آن آشنا شدند و استفاده از آن را در اروپا گسترش دادند.

بین پزشکان مختلف در صحت و سقم طب سوزنی اختلاف نظر وجود داشت تا اینکه سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال 1975 استفاده از طب سوزنی در تشخیص و درمان بیماریها را رسما تأیید کرد .

طب سوزنی چین از مکتب تائوئیسم (Taoism) منشأ میگیرد.

تائو (Tao) نیرویی است که همه جهان را خلق کرده است و دو نیروی مخالف یین (Yin) و یانگ (Yang) را بوجود می آورد. این دو نیرو همواره در حال نزاع هستند و بین آنها انرژی Qi (کی یا چی) رد و بدل می شود. در واقع انرژی Qi منشا همة تغییرات در جهان است.

یین و یانگ دو قطب مخالفی هستند که در تمام پدیده های طبیعی وجود دارند. این دو نیرو همیشه با هم ترکیب می شوند تا یک کل را تشکیل دهند و هیچیک به تنهایی نمی توانند وجود داشته باشند.

مظاهری از یین و یانگ در طبیعت بدن و انرژی را در جدول زیر میبینیم:

یانگ………………..یین

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

آسمان…………….زمین

مثبت……………..منفی

سطح پشتی………سطح شکمی

خارجی…………….داخلی

پوست……………..اعضای درون

گرمی……………..سردی

روشنی……………تاریکی

حرکت………………سکون

در طب سوزنی جهان مادی از 5 عنصر تشکیل شده است. این عناصر در حال واکنش با یکدیگر هستند. بدن ما نیز جزئی از این جهان است، بنابراین از همین 5 عنصر تشکیل یافته است.

در همه این عناصر دو قطب یین و یانگ وجود دارد که در حال مقابلة دائم هستند و انرژی Qi را جاری میکنند. کانال هایی در بدن وجود دارد که انرژی Qi در آنها حرکت می کند. اگر به هر دلیلی، اختلال یا انسدادی در این کانال ها رخ دهد، انرژی که در آنها جریان دارد تغییر کرده و بیماری ایجاد می شود.

5 عنصر تشکیل دهندة جهان عبارتند از: چوب، آتش، زمین، فلز و آب.

این عناصر شدیدا به هم وابسته اند، به گونه ای که همچنان که یکدیگر را تحریک می کنند، باعث مهار و کنترل یکدیگر نیز می شوند.

در چرخه sheng یکدیگر را تقویت می کنند و در چرخه ke مهار.

از آنجایی که طب سوزنی ارتباط نزدیکی با طبیعت دارد، این چرخه ها نیز از طبیعت الهام گرفته شده اند. تفسیر این دو چرخه به این صورت است:

در چرخهء sheng درختان (چوب)‌از آب تغذیه می کنند، از چوب آتش بوجود می آید، آتش تبدیل به خاکستر (زمین) می شود، در درون زمین معادن (فلز) وجود دارد، فلز می تواند ذوب شده و تبدیل به مایع (آب)‌شود.

در چرخه نیز می توان مهار عناصر را به همین ترتیب بیان کرد:

آب آتش را خاموش می کند، چوب توسط آتش سوخته و از بین می رود، آتش فلز را ذوب می کند، فلز ، درختان (چوب) را می برد، درختان (چوب) از زمین تغذیه کرده و آنرا تضعیف می کنند و زمین سد راه آب می شود…

نقاط حساسی بر روی کانال ها وجود دارد که با تحریک آنها می توان اختلال ایجاد شده در این انرژی را برطرف کرد. در طب سوزنی (همانطور که از نام آن نیز مشخص است) این نقاط را با فروبردن سوزن های مخصوص تحریک می کنند.

بنابراین متخصص طب سوزنی با توجه به علائم و شکایات بیمار، ابتدا بیماری را تشخیص داده و تعیین می کند در کدامیک از کانال های انرژی ، اختلال وجود دارد، سپس با تحریک نقاطی که بر روی این کانال قرار دارد، اختلال انرژی را برطرف کرده و بیمار را درمان می کند.

محل دقیق این کانال ها و نقاط را با نشانه های آناتومیک (مثل ابروها، استخوانها، ناف و …) و با استفاده از واحد سون (Cun) تعیین می شود.

سون (Cun) واحدی است که چینی ها برای اندازه گیری فواصل بدن و پیدا کردن دقیق نقاط طب سوزنی از آن استفاده می کنند. سون یک اندازه گیری نسبی است و به ترتیب زیر تعریف میشود:

عرض انگشتان فرد معالجه کننده به عنوان واحد استفاده میشود. به عنوان مثال، فاصله‌بین چین عرضی آرنج و چین عرضی مچ دست، دوازده سون است.

رایج ترین کاربرد طب سوزنی در دنیای امروز، تسکین دردهای مزمن است که مکانیسم علمی آن مشخص شده است.

لیست موارد استفاده طب سوزنی تأیید شده توسط سازمان بهداشت جهانی عبارتند از:

بیماریهای دستگاه تنفس فوقانی

سینوزیت

رینت آلرژیک

سرماخوردگی

التهاب لوزه ها

بیماری های دستگاه تنفس تحتانی

برونشیت حاد

آسم برونشیال (در کودکان و بیماران بدون بیماری همراه مؤثرتر است(

بیماریهای گوارشی

اسپاسم مری و دهانه معده

سکسکه

التهاب حاد و مزمن معده

افزایش ترشح اسید معده

زخم مزمن معده و التهاب حاد و مزمن روده

اسهال و یبوستهای مقاوم به درمان مانند IBS

بیماری های ارتوپدی

آرتروز مفاصل زانو

آرنج تنیس بازان

شانه یخزده

درد پایین کمر LBP

آسیب های ورزشی بافت نرم

آرتریت روماتویید و دیگر بیماریهای بافت همبند

بیماریهای عصبی

میگرن

درد عصب سه قلو (صورت)

فلج های صورتی

فلج بعد از سکته مغزی (CVA)

شب ادراری

ترک اعتیاد

مزایای طب سوزنی باعث افزایش روز به روز استفاده از آن شده است،‌مهمترین مزایای آن عبارتند از:

1- بسیار ارزان است.

2- ساده است و در همه جا قابل انجام است.

3- موثر بودن آن ثابت شده است.

4- اگر توسط فرد متخصص انجام شود، عارضه ای ندارد.

طب سوزنی علیرغم همه مزایا، دارای عوارض جانبی نیز می باشد که باید به آنها نیز توجه شود:

امکان انتقال ایدز و هپاتیت B در صورت استفاده از سوزن های غیر استریل یا غیر یکبار مصرف.

ضعف، بی حالی و غش کردن بیمار تحت درمان در صورت تحریک نقاط ممنوعه.

درمان نشدن و حتی ایجاد مشکلات جدید در صورت تحریک نادرست نقاط که همه این عوارض در صورتی که درمان توسط متخصص طب سوزنی انجام شود، به صفر خواهد رسید.

طبق طب سنتی چین، 12 کانال اصلی و 8 کانال فرعی در بدن وجود دارد و ارگانهای بدن در تماس با این کانال ها قرار دارند.

در هریک از قسمتهای کانال، نقاطی وجود دارد که تحریک هرکدام می تواند بیماریهای خاصی را درمان کند. به عنوان مثال تحریک نقاط صورت در اختلالات چشمی، میگرن، بلع و … استفاده قرار می گیرد. نقاط موجود در قفسه سینه این کانال در قفسه سینه این کانال در درد قفسه سینه و اختلالات غدد شیری استفاده می شود. تحریک نقاط موجود در شکم در اختلالات دستگاه گوارش و نقاط اندام تحتانی در اختلالات مفصلی صورت می گیرد.

361 نقطه مهم در بدن وجود دارد. ثابت شده است که مقاومت الکتریکی پوست در این نقاط، کمتر از بقیه نقاط بدن است.

امروزه در طب سوزنی از سوزنهای استیل، نازک و انعطاف پذیر استفاده می شود. قطر این سوزنها از 0.6-0.2 میلیمتر و طول آنها از 10-1 سانتیمتر متغیر است و در انتهای این سوزنها یک دسته وجود دارد. در هنگام وارد کردن سوزن به سوزن به طور عمودی بین انگشتان قرار میگیرد.

عمق فرو کردن سوزن از چند میلیمتر تا 5 سانتیمتر (با توجه به محل نقطه) متغیر است. سوزنها به مدت 30-10 دقیقه در جای خود باقی می مانند .