استرس و روشهای مقابله با آن
شرح بیماری
استرس و روشهای مقابله با آن
استرس عبارت است از واکنشهای فیزیکی، ذهنی و عاطفی که در نتیجه تغییرات و نیازهای زندگی فرد، تجربه میشوند. تغییرات میتوانند بزرگ یا کوچک باشند. پاسخ افراد به تغییرات زندگی متفاوت است. استرس مثبت میتواند یک انگیزش دهنده باشد در حالی که استرس منفی میتواند در زمانی که این تغییرات و نیازها، فرد را شکست میدهند، ایجاد شود.
درک ما ازاسترس
روانشناسان بر این عقیدهاند که نحوه ادارک ما (نگرش ما نسبت به چیزهای مختلف) تا حدّ زیادی تعیین کننده این است که استرس به «درماندگی» تبدیل شود یا «استرس مفید». برای مثال، کسانی که تعلیمات نظامی دیدهاند و در عملیات جنگی شرکت داشتهاند، یک تهدید حمله نظامی را نسبتاً ساده میانگارند در حالی که کسانی که چنین آمادگیای نداشته باشند آن را موضوع مرگ و زندگی تلقی میکنند. روانشناسان نشان دادهاند که نحوه ادراک ما تعیین کننده شدّت و ضعف استرس است. آنها همچنین عقیده دارند که نحوه ادراک هر فرد از طریق آموزش و تمرین قابل تغییر است. این نتیجهگیری روانشناسان بسیار با اهمیت است زیرا در دنیای امروز استرسهای شدیدی در زندگی همه ما وجود دارد و هر روز نیز استرسهای جدیدی بر استرسهای قبلی افزوده میگردد. بنابراین، آموزش دیدن و یادگرفتن چگونگی اصلاح نحوه ادراک (نگرش) و سازماندهی مجدّد آن، در کاهش شدّت، بسامد و مدّت بسیاری از اختلالات مربوط به استرس، میتواند بسیار مفید باشد. همچنین استرسهای آینده قابل پیشبینی میگردد و نحوه ادراک ما متناسب با آن میتواند تغییر یابد. به این گونه آموزشها «مایهکوبی استرس» (زدن واکسن استرس) میگویند. درست همان گونه که برای مقابله با سایر بیماریها مایهکوبی میکنیم، برای مقابله با استرس نیز باید خود را آماده کنیم.
هنگامی که وجود یک محرک استرس، منابع ما را طلب میکند و ما دچار استرس میشویم، این امر همیشه به درماندگی نمیانجامد. اگر محرک استرس از حد معقولی تجاوز نکند و ما نیز منابع کافی برای برخورد با آن در اختیار داشته باشیم، قادر خواهیم بود تا از پس آن استرس برآئیم. در این صورت است که نوعی حس رضایتمندی و خشنودی در ما به وجود میآید. استرسهایی که از عهدهشان بر میآئیم باعث یکپارچگی بیشتر در شخصیت ما میگردند. چنین استرسهایی را استرس مفید ( Eustress ) مینامند. بچهای که به خوبی برای امتحان آماده شده و آن را با موفقیت گذرانده است، اعتماد به نفس بیشتری پیدا میکند و برای خود ارزش بیشتری قایل میشود. در واقع در اینجا استرس امتحان، اثر مثبتی بر روی او گذاشته است. این استرسهای مفید برای انگیزش و رشد ما ضرورت دارند.
علایم شایع
فیزیکی: گرفتگی عضلانی، سردرد ، درد قفسه سینه ، ناراحتی معده ، اسهال یا یبوست، افزایش ضربان قلب ، دستهای سرد و مرطوب، خستگی ، تعریق شدید، بثورات ، تنفس سریع، لرز، تیک، تحریکپذیری، کماشتهایی یا بیاشتهایی، ضعف، احساس خستگی، گیجی.
عاطفی: عصبانیت، اعتماد به نفس پایین، افسردگی ، بیتفاوتی، تحریکپذیری، ترس و پاسخهای هراسی، اشکال در تمرکز، احساس گناهکاری، نگرانی، بیقراری، اضطراب و وحشت.
رفتاری: سوءمصرف الکل یا مواد مخدر، افزایش مصرف سیگار، اختلالات خواب ، پرخوری، کاهش حافظه و منگی.
علل
بدن در یک موقعیت پراسترس با افزایش تولید هورمونهای خاصی جواب میدهد که باعث تغییراتی در ضربان قلب، فشار خون ، متابولیسم و فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری فیزیکی میگردد.
عوامل افزایش دهنده خطر
تغییر در شیوه زندگی و اختلال در امور روزمره طبیعی شخص که میتواند استرس ایجاد کند. برخی از علل شایع استرس عبارتند از:
مرگ اخیر فرد مورد علاقه (همسر، کودک، دوست)
از دست دادن هر چیزی که برای فرد ارزشمند باشد.
آسیبها یا بیماریهای شدید
اخراج شدن یا تغییر شغل
نقل مکان کردن به یک شهر یا استان جدید
مشکلات جنسی بین فرد و شریک جنسی او
ورشکستگی مالی یا مقروض شدن شدید مثلاً به خاطر خرید یک خانه جدید
تعارض مدام بین فرد و یکی از اعضای خانواده ، دوست نزدیک یا همکار
خستگی دایمی ناشی از استراحت، خواب یا تفریح ناکافی
پیشگیری
برای کمک به پیشگیری از استرس منفی، به آن دسته از امور زندگی بپردازید که میتوانید از عهده آنها برآیید.
از آنجا که همیشه نمیتوان جلوی استرس را گرفت، روشهایی را یاد بگیرید که برای حفاظت از سلامت ذهنی و فیزیکی خود، سازگار شوید. با مطالعه مقالات و کتب، در مورد استرس به خود آموزش دهید.
عوارض احتمالی
استرس مزمن میتواند در بسیاری از مشکلات مربوط به سلامت شامل حوادث، آرتریت ، آسم ، سرطان ، سرماخوردگی ، کولیت ، دیابت ، اختلالات غدد درونریز ، خستگی، سردرد، کمردرد، مشکلات گوارشی، اختلالات پوستی، بیماری قلبی، فشار خون بالا، بیخوابی، دردهای عضلانی، اختلال کارکرد جنسی و زخمها نقش بازی کند.
مدیریت استرس
روشهای زیادی برای کاهش تنش ( tension ) و رسیدن به آرامش وجود دارد. در این جا شما را با 10 روش موثر برای فرو نشاندن استرس که با توجه به میزان کار و زمانی که صرف آنها میشود بیشترین کارایی را دارند، آشنا میکنیم. برخی از این روشها در خلال خواندن همین مقاله قابل یادگیری و به کاربستن میباشند و برخی دیگر از آنها به تمرین بیشتری نیاز دارند.
1) تنفس عمیق
تنفس عمیق، روش سادهای برای فرو نشاندن استرس است و مزایای زیادی برای بدن انسان دارد که از آن جمله میتوان به اکسیژنرسانی به خون اشاره کرد که این امر به نوبه خود باعث «بیدار کردن» مغز، شل کردن عضلات و آرام کردن فعالیتهای ذهنی میگردد. تنفس عمیق از این جهت مفید است که میتوان آن را همه جا و همه وقت انجام داد و اثربخشی آن نیز سریع و فوری است.
در زیر، چگونگی انجام این کار توضیح داده شده است:
1- در وضعیت راحتی بنشینید یا بایستید.
2- به آرامی از طریق بینی نفس بکشید و در مغزتان تا 5بشمارید.
3- هوا را از دهانتان بیرون دهید و در مغزتان تا 8بشمارید.
4- این کار را چند بار تکرار کنید.
در هنگام تنفس به نکات زیر توجه کنید:
* هنگام تنفس، به جای آن که شانههای خود را بالا دهید، شکمتان را به سمت بیرون بدهید. این روشِ راحتتر و طبیعیتری برای تنفس است و به ریهها کمک میکند که از هوای تازه پر شوند و هوای «کهنه» بیشتری را تخلیه کنند.
* شما میتوانید این کار را چند بار انجام دهید تا استرس خود را کاهش دهید و یا به شکل مدیتیشن آن را چند دقیقه تکرار کنید.
* اگر بخواهید میتوانید به هنگام بازدم (بیرون دادن هوا)، حلق خود را کمی سفت کنید تا هوا با صدایی شبیه پچپچ و نجوا خارج شود. این روشِ تنفس گاهی در یوگا نیز استفاده میشود و میتواند باعث فرو نشاندن بیشتر استرس شود.
2) مدیتیشن
مدیتیشن بر پایه تنفس عمیق استوار است ولی یک گام از آن جلوتر میرود. هنگامی که شما مشغول مدیتیشن هستید، مغزتان از نظر عملکرد وارد محدودهای میشود که مشابه با خواب است ولی مزایای افزودهای به همراه دارد که در حالتهای دیگر نمیتوانید به آنها دست یابید، مانند آزاد کردن هورمونهای خاصی که باعث ارتقاء سلامت میگردند. همچنین، تمرکز ذهنی بر روی «هیچ»، ذهن شما را از کار کردن زیاد و بالا بردن سطح استرس باز میدارد.
3)تصویرسازی ذهنی
یادگیری تصویرسازی ذهنی به زمان بیشتری نیاز دارد امّا این روشی عالی برای مدتی رها شدن از استرس و آرامش بخشیدن به بدن است. برای بعضیها این کار آسانتر از مدیتیشن است زیرا معمولاً تمرکز کردن بر روی «یک چیز» راحتتر از تمرکز کردن بر روی «هیچ چیز» است. پخش کردن صداهای طبیعت (مثل صدای آب، صدای پرندگان و …) به صورت ملایم به هنگام تمرین، به غوطهوری بیشتر شما در این تجربه کمک میکند.
در زیر، چگونگی انجام این کار توضیح داده شده است:
1- در وضعیت راحتی قرار بگیرید. اگر وضعیت خوابیده باعث به خواب رفتن شما میشود، چهارزانو بنشینید یا روی صندلی راحتی لم دهید.
2- تنفس شکمی عمیق بکنید و چشمان خود را ببندید. تمرکز خود را بر روی تنفس خود قرار دهید.
3- هنگامی که احساس آرامش پیدا کردید، شروع کنید خود را در آرامترین محیطی که میتوانید تجسّم کنید، تصوّر نمائید. برای بعضیها، این ممکن است شناور شدن در آب تمیز و خنک یک ساحل استوایی باشد و برای بعضی دیگر، نشستن در کنار آتش در عمق یک جنگل سرد و ساکت.
4- وقتی صحنه را تصوّر کردید، سعی کنید تمام حواس خود را درگیر کنید. چه شکلی است؟ چه بویی میآید؟ صدای جزجز آتش، ریزش آبشار یا پرندگان را میشنوید؟ تصوّر آن را آنقدر واقعی کنید که بتوانید آن را لمس کنید!
5- هر چقدر که میخواهید آنجا بمانید. از محیط لذت ببرید و خود را از چیزهای استرسزا دور نگهدارید. هنگامی که آماده بازگشت به دنیای واقعی شدید از بیست یا ده شمارش معکوس کنید و به خودتان بگوئید که وقتی به یک رسیدید، احساس شادابی و سرزندگی خواهید کرد و از بقیه روزتان لذت خواهید برد. وقتی بازگشتید احساس آرامش بیشتری خواهید کرد، درست مثل این که از یک تعطیلات کوتاه بازگشته باشید.
در هنگام تصویرسازی ذهنی به نکات زیر توجه کنید:
* پخش موسیقی آرامشبخش مثل صداهای طبیعت میتواند مکمّل کار شما باشد و باعث شود که خود را عمیقتر در محیط جدیدحس کنید.
* اگر نگران از دست رفتن زمان یا به خواب رفتن هستید میتوانید از ساعت شماطهدار استفاده کنید. بدین ترتیب این نگرانی مانع آرامش شما نخواهد شد. تصویرسازی به طور معمول 10 تا 15 دقیقه طول میکشد.
* هر چه تجربهتان بیشتر شود، سریعتر و عمیقتر این کارراخواهیدکرد.
4)تجسّم
یک گام فراتر از تصویرسازی ذهنی است. شما میتوانید بر پایه تصویرسازی ذهنی، خود را در شرایط دستیابی به هدفهایی نظیر سالمتر و با آرامش بیشتر بودن، موفقیت در کار، رفع مشکلات به شیوههایی بهتر و … نیز تجسّم کنید. نکته قابل توجه این است که تجسّم خود در حال انجام موفق وظایفی که بر عهده دارید، در واقع مشابه یک تجربه فیزیکی عمل میکند و بنابراین شما از طریق تجسّم میتوانید عملکرد واقعی خود را نیز بهبودبخشید!
در زیر، یک جلسه برای نمونه آورده شده است:
بنشینید یا دراز بکشید، چشمانتان را ببنیدید و نفس عمیق بکشید. ماهیچههای بدن خود را یک به یک در نظر بگیرید و سعی کنید همه آنها را در آرامش (شل و رها شده) قرار دهید. این کار ممکن است مدتی طول بکشد. وقتی بدنتان احساس آرامش کامل کرد، به مکان دلخواهتان بروید … مکانی آرام و امن که در آن هیچ نگرانی ندارید. به اطراف نگاه کنید و همه جا را ببینید. از آنجا بودن چه احساسی میکنید؟ چه صداهایی میشنوید؟ چه بوهایی میآید؟ کمی جلوتر بروید. به بالا و پائین و همه اطراف نگاه کنید. به چیزهایی که میبینید و احساسی که در شما به وجود میآید دقت کنید. به خودتان بگوئید: «من در آرامشم … نگرانیها برطرف شدهاند… استرسها از بدن من خارج شدهاند.» تمام منظرهها، صداها، رایحهها و حسهای این مکان را به خاطر بسپارید. شما هر وقت که خواستید میتوانید به اینجا بازگردید. برای خودتان این حرف را تکرار کنید: «من اینجا در آرامشم … این جا مکان مطلوب من است.»
هنگامی که کاملاً مکان مورد نظرتان را تجسّم کردید، چشمانتان را باز کنید ولی در همان وضعیت راحت که قرار داشتید بمانید. به تنفس آرام و منظم خود ادامه دهید و برای چند لحظه از آرامشتان لذت ببرید. مطمئن باشید که مکان مطلوبتان هرگاه که بخواهید به آنجا روید آماده است.
5)خود-هیپنوتیزم
خود- هیپنوتیزم برخی از جنبههای تصویرسازی ذهنی و تجسّم را به خدمت میگیرد و این مزیت بیشتر را دارد که شما را قادر میسازد تا مستقیماً با ذهن ناخودآگاه خود ارتباط برقرار کنید و بتوانید توانائیهای خود را افزایش دهید، عادتهای بد خود را آسانتر رها کنید، درد کمتری احساس کنید، عادتهای سالمتر را به نحو موثرتری در خود به وجود آورید، و حتی پاسخ پرسشهایی را بیابید که به هنگام بیداری ذهن، آشکار و روشن نبودند! خود-هیپنوتیزم به تمرین و آموزش نیاز دارد ولی ارزشش را دارد. یاد بگیرید که با استفاده از هیپنوتیزم، استرسهای زندگی را مدیریت کنید.
6)ورزش
بسیاری از مردم به خاطر کنترل وزن و به دست آوردن شرایط فیزیکی بهتر برای سالمتر یا جذابتر شدن ورزش میکنند، امّا ورزش و مدیریت استرس وابستگی زیادی به یکدیگر دارند. ورزش وسیلهای برای انحرف ذهن از شرایط پراسترس و راه فراری از ناکامیهاست و همچنین به دلیل بالا بردن سطح اندورفین و کاهش هورمونهای استرس نظیر کورتیزول باعث نشاط و سرخوشی میگردد. فعالتر شدن در زندگی روزمره از دیگر مزایای ورزش است.
7)شل کردن عضلات
با سفتکردن و سپس شل کردن عضلات بدن، میتوان در چند دقیقه تنشها را کاهش داد و احساس آرامش بیشتری کرد. این کار به آموزش یا تجهیزات خاصی نیاز ندارد. از عضلات صورت خود شروع کنید. اخم کنید. به مدّت 10 ثانیه این حالت را نگه دارید و سپس برای 10 ثانیه آن عضلات را کاملاً شل کنید. حال، همین کار را با گردن، سپس با شانهها و … تکرار کنید. این کار را میتوان همه جا انجام داد و شما با انجام این کار در خواهید یافت که سریعتر و راحتتر از قبل میتوانید به آرامش دست یابید و رفته رفته به جایی خواهید رسید که درست همزمان با شروع این کار، تنشها در شما کاهش خواهد یافت.9)موسیقی
ثابت شده است که موسیقی درمانی دارای مزایای زیادی از نظر سلامتی برای افرادی با شرایط خفیف (مثل استرس) تا حاد (مثل سرطان) است. برای مقابله با استرس، موسیقی مناسب میتواند فشارخون شما را پائین بیاورد، بدن شما را آرامش بخشد و ذهنتان را آرام سازد.
یکی از مهمترین مزایای موسیقی به عنوان فرونشاننداسترس این است که میتواند به همراه فعالیتهای عادی روزانه صورت گیرد و وقت خاصی را از شما نمیگیرد. برخی از مواقعی که میتوانید از مزایای موسیقی بهرهمند شوید عبارتند از: برای بیدار شدن از خواب، به هنگام رانندگی، به هنگام آشپزی و غذاخوردن وقبل از رفتن به رختخواب.
10یوگا
یوگا یکی از قدیمیترین روشهای بهبود حال خود است که تاریخچه آن به 5000 سال پیش باز میگردد. یوگا چند تکنیک مدیریت استرس نظیر تنفس عمیق، مدیتیشن و تصویرسازی ذهنی را ترکیب کرده و با توجه به میزان زمان و انرژی مورد نیاز، مزایای بسیاری به ارمغان میآورد.
روشهای کنترل استرس باورزش
تمریناتی که استرس را کاهش می دهند:
1. به پاهای خودتان نگاه کنید. پنجه پا را جمع کند و انقباض عضلانی را بررسی کنید. سپس پنجه پا را بحالت اولیه برگردانید و یکبار دیگر این کار را تکرار کنید. سپس بمدت 30 ثانیه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهید.
2. پاها را بطرف بالا، بطرف صورت ببرید و سپس انقباض عضلانی را در پاها و عضلات مشاهده نموده و آن را در همان وضع نگه دارید و سپس بحالت اول برگردانده و آنرا دوباره تکرار کنید سپس بمدت30 ثانیه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهید.
3.همانندی که پاشنه ها را در شن فرو می برید، آنها را روی کف زمین فشار دهید. انها را در آن وضع نگه داشته و انقباض پشت ران را بررسی کنید. سپس بحالت اولیه برگردانده و تمرین را یکبار دیگر تکرار کنید. سپس بمدت 30 ثانیه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهید.
4. ران را منقبض می کنیم و ساق پا را به ملایمت بلند می کنیم، آنرا نگه داشته و انقباض را بررسی می کنیم. سپس آنرا بحالت اولیه برمی گردانیم سپس با پای چپ این تمرین را تکرار می کنیم، دوباره این عمل را با هر دو پا تکرار می کنیم. سپس بمدت 30 ثانیه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهید.
5.نشیمنگاه را منقبض کنید و سپس آنرا خیلی ملایم کمی از زمین بلند کنید. آنرا مدتی بهمین وضعیت نگه داشته و انقباض آنرا مورد توجه قرار دهید. سپس بحالت اولیه برمی گردانیم. تمرین را دوباره تکرار کنید. سپس بمدت30 ثانیه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهید.
6. عضلات شکم را منقبض کرده و آنرا مدتی در حال انقباض نگه دارید. سپس وضعیت انقباض را بررسی کنید. بعد بحالت اولیه برگردانده و تمرین را دوباره تکرار کنید. سپس بمدت 30 ثانیه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهید.
7.عضلات شکم را بطرف داخل ببرید،( نفس عمیق بکشید) سپس قسمت پائینی پشت را روی زمین بخوابانید و آنرا بهمان حالت نگه داشته تا فشار وارده به معده و قسمت پائینی پشت را احساس کنید. بعد بحالت اولیه برگردانید. عمل را دوباره تکرار کنید. سپس بمدت 30 ثانیه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهید.
8. نفس عمیق بکشید و آنرا در سینه نگه داشته و سپس آنرا بیرون دهید. این عمل را تکرار کنید. باید توجه داشته باشید که هوا را بحالت آرام بیرون داده و خیلی آرام بحالت اولیه برگردانید. سپس بمدت 30 ثانیه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهید.
9. بازوهایتان را کنار بدنتان قرار داده و هر دو مشت را محکم جمع کرده و آنرا بهمین حالت نگه دارید. سپس حالت انقباض را بررسی کرده و بعد بحالت اولیه برگردانید. عمل را یکبار دیگر تکرار کنید. سپس بمدت30 ثانیه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهید.
10. با بالابردن دستها بطرف شانه ها آرنج را خم کنید و انها را همینطور محکم بحالت انقباض نگه دارید و کشش عضلات بازو را بررسی کنید. سس بحالت اول برگردانده و عمل را دوباره تکرار کنید. سپس بمدت 30 ثانیه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهید.
11. طوری که کف دست بالا باشد، بازوها را روی زمین بخوابانید و عضلات قسمت عقب بازو را روی زمین فشار دهید. حالت انقباض عضلات مربوطه را بررسی کنید. آنرا منقبض کرده و سپس بحالت اولیه برگردانده، تمرین را تکرار کنید. سپس بمدت30 ثانیه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهید.
12. شانه ها را نخست کمی بلند کنید وسپس آنرا تا جای ممکن بالا نگه دارید و در همان وضع بمانید. وضعیت انقباض را بررسی کنید و سپس بحالت اولیه برگردانید و عمل را دوباره تکرار کنید. سپس بمدت 30 ثانیه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهید.
13. سر را به ملایمت به عقب بکشید و وضعیت انقباضی پشت گردن را توجه کنید و آنرا در همان وضع نگه دارید و سپس بحالت اولیه برگردانید. عمل را یکبار دیگر تکرار کنید. سپس بمدت 30 ثانیه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهید.
14. سر را به ملایمت بطرف سینه خم کنید و در همان وضعیت نگه داشته و انقباض گردن را مورد توجه قرار دهید. بعد بحالت اولیه برگردانده و عمل را یکبار دیگر انجام دهید. سپس بمدت 30 ثانیه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهید.
15. چشمهایتان را محکم ببندید و آنها را کاملا بسته نگه داشته و وضعیت انقباضی را مورد توجه قرار دهید. سپس بحالت اولیه برگردانید و توجه داشته باشید که چشمها پس از توجه به حالت انقباضی با ملایمت بسته باشد. سپس عمل را دوباره تکرار کنید. سپس بمدت 30 ثانیه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهید.
16. پیشانی تان را چروک داده و وضعیت آن را مورد توجه قرار دهید سپس آنرا برای مدت کمی بهمان حال نگه داشته و بعد بحالت اولیه برگردانید. عمل را تکرار کنید. سپس بمدت 30 ثانیه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهید.
مدیریت استرس در مواقع سخت و دشوار
1ــ سلامت مغز = سلامت بدن
به طور میانگین افراد در روز ، 60000 فکر و عقیده را در ذهنشان تجربه می کنند و حدود 80 درصد از اینها افکار منفی هستند. این تأثیرات منفی الگوها و رفتارها به طور ناخودآگاه است و باعث تحمیل بیماری بر بدن می شود. می توان با اظهار مثبت نگری آن هم به صورت مکرر، واکنش استرس را تغییر داد تا الگوی رفتاری «مثبت نگری» ملکه ذهن شود.
به جای استرس به خود القای قدرت و توانایی کنید: من قوی هستم، من سپاسگزارم، من از این طریق کسب موفقیت می کنم. این القائات مثبت را در کل روز تکرار کنید تا استرس را دگرگون و روش رفتاری نا خود آگاه شما تغییر یابد.
2ــ مواد محرک را کاهش دهید.
استرس، نگرانی، بیخوابی و مشغولیت فکری به طور ثانویه با مصرف زیاد قهوه، ایجاد می شوند. محرک سیستم عصبی مرکزی بر خلاف نوشیدن زیاد قهوه، سعی در آرامش فکر و راحتی بدن دارد. از هم اکنون شروع کنید. سعی کنید تنها برای یک هفته مواد محرک را کاهش دهید. تا ببینید چگونه با کاهش مواد محرک، اثر استرس بر بدنتان کاهش می یابد.
حال سعی کنید قهوه را از برنامه غذایی حذف کنید و یا حتی بهتر، چای گیاهی بنوشید. همین طور نوشابه ها و نوشیدنی های دیگری که حاوی مواد محرکند را کاهش دهید.
3ــ تنفس عمیق، اضطراب را فرو می نشاند.
اگر در شرایط پر استرسی هستید، ممکن است متوجه تنفس کم عمق و تنفس دهانی خود شده باشید. متأسفانه، افراد بالغ زیادی در همه وقت تنفس کم عمق دارند، تا جایی که در طولانی مدت تنفس شکمی را از یاد می برند و مانند زمان کودکی تنفس می کنند.
این تنفس کم عمق دائمی، شرایط استرسی بدنی را تشدید می کند که این حالت بدن را به احساس استرس وا می دارد.
زمانی که یاد بگیرید همه روز تنفس عمیق کنید ــ یعنی تنفس از راه دیافراگم شکمی ــ استرس عمومی بدن را کاهش خواهید داد و به فواید دیگر ناشی از آن مثل کاهش فشار خون و ضربان قلب دست می یابید.
تخمین زده شده 70 درصد از سموم و ضایعات بدن از طریق دستگاه تنفسی از بدن خارج می شود. پس از هم اکنون تنفس عمیق را شروع کنید!
پیشنهاد می شود در بخشی از برنامه هر روزتان 20 تا 30 دقیقه در روز تمرین تنفس عمیق کنید. بدن در پاسخ به این تنفس عمیق آرامش می یابد. تنفس صحیح را یاد بگیرید.
علاوه بر تلاش برای کاهش استرس که سبب انضباط فکری ــ روحی می شود تمریناتی مانند تای چی، یوگا، کی گونگ و تمرینات فکری تمرکزی همگی به بهبود تنفس صحیح در زندگی روزمره تان کمک می کنند.
4ــ برای کاهش اضطراب از گیاهان کمک بگیرید.
سنبل کوهی، که گاهی بعنوان «مسکن طبیعی» شناخته می شود برای تنظیم سیستم عصبی استفاده می شود و تنش، کج خلقی، خستگی عصبی و استرس و اضطراب قرن حاضر را کاهش می دهد. البته سنبل کوهی بعنوان یک داروی مسکن، اعتیاد آور نیست و بی خوابی را غیر از سستی صبحگاهی برطرف می کند که اغلب این سستی و بی حالی مربوط به وابستگی به تجویز داروهای خواب آور است.
دانه شیزاندرا هزاران سال است که در چین بعنوان داروی «احساس حیات بخش زندگی» شناخته می شود، باعث افزایش تحمل بدنی و تمرکز فکری می شود، در حالی که در همان زمان سبب آرامش بخشی و برطرف کننده ناراحتی می شود. این گیاهان را به شکل چای یا کپسول به هیچ وجه قبل از خواب استفاده نکنید. بسیاری از بیماران نتایج عالی از این اکسیر قوی آرامش گرفته اند. فرمول طبیعی همه گیاهان، روح و جان آدمی را آرامش می بخشند.
5ــ ماده مغذی گبا (GABA) را امتحان کنید.
یک مغز سالم نیاز به تنظیم مواد شیمیایی عصبی بین تحریک عصبی و آرامش عصبی دارد. گبا (گاما امینو اسید باتیریک) عمده ترین فرستنده عصبی برای فرو نشاندن سیگنال های عصبی است که می تواند از رسیدنپیامهای مربوط به اضطراب و تشویش به مغز جلوگیری کند. اگر سطح گبا از میزان مورد نیاز خیلی کمتر باشد سبب افزایش اضطراب، بیخوابی، کج خلقی و افسردگی می شود.
پیشنهاد می شود وعده غذایی گبا شامل ماهی، بویژه ماهی ماکرل و سبوس گندم میل کنید یا بصورت روزانه 250 تا 500 میلی گرم قرص همراه با ویتامین B6 بخورید.
6ــ از سرو کله زدن برای کمک به افراد پر استرس بپرهیزید.
اغلب ما در طی روز از خبرها و کارهای بد سرمان را به درد می آوریم. راهش این است که خود را از انجام کاری برای چنین اشخاصی رهایی بخشیم و به چنین شخصی که خاطر شما را مکدر می کند فقط در حال حرکت دست دهید و سعی کنید کمتر با او روبرو شوید.
پیشنهاد می شود به فرد دیگری کمک کنید و ذهنتان را به طور کامل به این فرد و نیازهایش متمرکز کنید. برای انجام کارهای خیر داوطلب شوید. این کار برای بهبود تمرکزتان و کاهش اضطراب و استرس شگفت انگیز است. و در عین حال اعتماد به نفس شما را افزایش می دهد.
مدیریت استرس در حوادث غیر مترقبه
بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل، طوفان و آتش سوزی از مسایل اجتناب ناپـذیر جامعـه بـشری اسـت و قـسمت هـای مختلفی از جهان را گرفتار می کند . این بلایا علاوه بر آسیب های مستقیم جانی و مالی، استرس های روان شناختی شدیدی را به افراد تحمیل می کنند . این استرس ها علاوه بر تأثیرات کوتاه مدت آثار روان شناختی و بیماری هـای روانـی شـدیدی را در استمرار زندگی فرد از خود باقی می گذارند و در برخی موارد باعث بروز اختلال شدیدی در جریان زنـدگی فـرد و جامعـه مـی شوند .
پیش فرض هایی در مورد استرس :
پذیرش و دانستن پیش فرض های زیر به ما کمک می کنند تا در مواجهه با استرس از توان مقابله ای و مدیریتی لازم بر خوردار باشیم :
1- استرس طولانی مدت و تدریجی دارای آثار زیان بـار بیـشتری اسـت .
2- انسان توانایی مقابله بر استرس های کوتاه مدت و مقطعی را دارد
3- انسان ها در مواجهه و مقابله با اسـترس هـا دارای تفـاوت های فردی زیادی هستند .
4- نوع نگرش انسان به استرس و منابع استرس زا بر میـزان تحمـل و مـدیریت اسـترس تـاثیر مـی گذارد .
آثار رفتاری استرس مشتمل است بر : افزایش سوءمصرف مواد مخدر، افزایش مصرف سیگار، اختلالات در اشتها و کاهش سطح حافظه می باشد .
نتیجه گیری :برای مدیریت استرس درک عوامل کلیدی زیر ضروری است :
1 -افزایش آگـاهی نـسبت بـه اسـترس و راههـای مقابله با آن : آگاهی از علل و نشانه های استرس یکی از راههای مدیریت استرس در شرایط غیر مترقبه اسـت .
2- پـیش بینـی رویداد استرس زا : پیش بینی پذیری ش رایط استرس زا و این که قادر باشیم آن را قبل از وقوع در ذهـن خـود مجـسم کنـیم در رویارویی با آن اتفاق تاثیر دارد .
3- اجتناب از موقعیت استرس آمیز : امکان اجتناب از موقعیتهایی که بـدون دلیـل مـا را تحـت فشار روانی قرار می دهند از عوامل م ؤثر بر مدیریت استرس می باشد .
4- ارزیابی : ارزیابی ما از وقایع بر میزان اسـترس زا بـودن آن تأثیر می گذارد . با توجه به موارد فوق استرس های ناشی از حوادث غیر مترقبه دارای بسیاری از ویزگـی هـای اسـترس بـه معنای کلی و عام هستند و با شناخت منابع استرس و آگاهی از روش های مواجهه و تغییر در نظام شناختی افراد قابل مدیریت می باشند .