بررسی عوامل ایجادکننده خشم و عصبانیت
بررسی عوامل ایجادکننده خشم و عصبانیت
فهرست مطالب مقاله
برقراری آرامش در کانون خانواده به عوامل زیادی بستگی دارد.
یکی از بزرگترین عوامل مخرب و ویرانگر که آرامش هر خانهای را به هم میریزد،
عدم کنترل خشم و عصبانیت است. زیرا زمانی که عصبانی میشویم دیگر نمیتوانیم
خوب فکر کنیم و به دلیل واکنش سریع، اختیار رفتار و گفتار خود را از دست میدهیم.
و ممکن است در این هنگام، رفتار و کارهایی انجام دهیم که عواقب بسیار خطرناکی
را به بار آورد و بعد از فروکش کردن عصبانیت پشیمان شویم.
دراین مقاله قصد داریم به دو موضوع بپردازیم: 1- چگونه خشم وعصبانیت خود را کنترل کنیم؟
2- در مقابل افرادی که قادر نیستند خشم خود را کنترل کنند چه عکسالعملی نشان دهیم؟
اما قبل از پرداختن به این موضوع، برای تعامل بهتر با همسر خود و حل مشکلات
و بهبود رابطه در زندگی زناشویی بهتر است به نکته اساسی زیر توجه کنیم:
شما در برخورد با همسر عصبانی خود که آستانه تحمل پایینی دارد و به قول معروف،
زود از کوره درمیرود و قاطی میکند چه عکسالعملی نشان میدهید؟
افراد در مقابل عصبانیت برخوردهای متفاوتی انجام میدهند. برخی مانند طرف مقابل
عکسالعمل نشان میدهند و کار به زد و خورد میانجامد؛ گروهی شروع به گریه
و زاری کرده و یا با فرو خوردن خشم خود، قهر میکنند. برخی سکوت کرده و محیط را ترک میکنند.
شما جزء کدام گروه از افراد هستید؟
آیا وقتی کسی عصبانی میشود شما هم با عصبانیت با او رفتار میکنید؟ یا با صبر و شکیبایی و آموختن مهارتهای لازم، تحمل خود را بالا برده و قادر به مدیریت وکنترل خشم خود هستید؟
متاسفانه اغلب افرادی که از عصبانیت طرف مقابل خود شکایت میکنند خود نیز قادر به کنترل خشم
نیستند و صرفا آنها را محکوم کرده و از آنها انتقاد میکنند. زیرا این افراد بر مبنای “من خوبم،
تو بدی” قضاوت میکنند و در پاسخ به این سوال که “چرا شما عصبانی شدی؟” میگویند،
من مقصر نبودم، اول او عصبانی شد و… زیرا از نظر یک شخص عصبانی همیشه آدمهای دیگر مقصر هستند.
چه دلایلی باعث عصبانیت و پایین آمدن آستانه تحمل میشود؟ فردی که قادر نیست
خشم خود را کنترل کند، تا به متخصص مراجعه نکند و ریشه خشم خود را نیابد،
قادر به حل مشکل خود نیست.
*از نظر روانپزشکی چه عواملی باعث ایجاد عصبانیت و پرخاشگری در افراد میشود؟
– عوامل زیادی وجود دارد. یکی از عوامل مهم، عامل بیولوژی و ژنتیکی است که ممکن است
فرد از همان زمان تولد به آن مبتلا باشد. برای مثال افرادی که دچار اختلالات ژنتیکی هستند،
سازمان کروموزم جنسی آنها به صورت XYY است. این افراد بیشتر از خودشان عصبانیت
و پرخاشگری نشان میدهند. گاهی ریشه این عصبانیتها، آسیبهای روانی و مشکلاتی
نظیر افسردگی، اضطراب و… است. عامل دیگر، بعضی از بیماریهای روانی و یا اختلالات
خلقی مانند دوقطبی است. برخی بیماریهای جسمی مانند کمخونی، درد و…
هم ممکن است در ایجاد عصبانیت نقش داشته باشند.
*عصبانیت اغلب در زندگی همه به وجود میآید، اما چه نشانههایی
وجود دارد که نشان دهد فرد نیاز به مراجعه به پزشک و دارودرمانی دارد؟
– زمانی که عصبانیت تبدیل به الگوی رفتاری، تکراری و ثابت شود.
در این صورت فرد خودبهخود بهبود نخواهد یافت. برای مثال گاهی
شما در مقابل چنین فردی سکوت میکنید و چندین بار هم گذشت
میکنید، اما میبینید عصبانیت و پرخاشگری آنها شدت پیدا کرده و باز هم در آینده تکرار میشود.
*برای تشخیص و درمان عامل زمینهای، چه راهکاری برای این گروه پیشنهاد میکنید؟
– این گروه از افراد بهتر است به یک مشاور یا رواندرمانگر مراجعه کنند و تحت درمانهای روانی
و یا دارویی قرار گیرند. البته علاوه بر دارودرمانی، برای بهبود این مشکل باید تمام مهارتهای دهگانه
زندگی به ویژه مهارت کنترل و مدیریت احساسات، هیجانات، خشم و عصبانیت، و مهارت ابراز وجود
و جراتمندی، و همچنین مهارت تصمیمگیری و… را هم یاد بگیرند. کسانی که عصبانی میشوند
حداقل دو مهارت حل مساله و ابراز خشم را ندارند، بنابراین لازم است با تغییر سبک زندگیشان
این مهارتها را بیاموزند. البته باید توجه داشت که برای داشتن یک زندگی خوب و موفق،
و کنترل خشم و استرس نیاز است، همه ما در هر جایگاه و مقامی که هستیم، این مهارتها را یاد بگیریم.
در زمینه درمانهای غیردارویی برای افرادی که نیازی به دارو ندارند، علاوه بر آموختن
این مهارتها، راهکارهای دیگری نیز وجود دارد که در شمارههای آینده به آن خواهیم پرداخت.
*از دیدگاه روانشناختی چه عواملی باعث عصبانیت در افراد میشود؟
– یکی از عوامل مهم، اختلالات شخصیتی است مانند: داشتن سوءظن و بدبینی،
خودشیفتگی، اعتیاد به برخی مواد مخدر، داشتن وسواس شدید، لجبازی، کمبود اعتمادبهنفس و… است.
*از آنجا که یکی از عوامل ایجادکننده عصبانیت کاهش آستانه تحمل است،
چه دلایلی باعث کاهش حد تحمل و تحریکپذیری در افراد میشود؟
علاوه بر موارد ذکر شده بالا، به طور کلی عصبانی شدن یکی از نتایج ثانوی ناکامی است،
بنابراین هر آنچه که باعث ناکامی میشود، خشم و به دنبال آن عصبانیت را ایجاد میکند
که باعث کاهش آستانه تحمل میشود. منظور از ناکامی، هر نیازی است که برآورده نشده است.
بنابراین برای بررسی عصبانیت باید ببینیم نیاز اولیهای که ناکام باقی مانده است چیست؟
عوامل جسمی شامل خستگی، گرسنگی، بیخوابی و هر احساس ناخوشایند جسمی و… میشود.
همچنین عوامل بیرونی و محیطی مانند بدی آب و هوا، مشکلات کاری و اداری،
مشکلات خانوادگی، نابسامانیهای اجتماعی و اقتصادی و… نیز در کاهش آستانه تحمل موثر هستند.
*آیا یکی از دلایل اصلی عصبانیت برخی از آقایان، فرهنگ سنتی حاکم بر آن خانواده نیست؟
در این خانوادهها که گویی فرهنگ پدرسالاری موروثی است، مردان برای رسیدن به
خواستههای خود سعی میکنند با عصبانیت به هر آنچه میخواهند دست یابند.
آیا این عامل فرهنگی، تاثیری در بروز این رفتارها ندارد؟
– بله، مسلما مردان از طریق الگوبرداری از این نوع سیستم مردسالار چنین رفتارهایی را یاد میگیرند.
در خانوادههای سنتی در واقع کلیشه مردانه با رفتارهای پرخاشگرانه تعریف میشود و احتمال
اینکه در آن محیط مردها به خودشان اجازه دهند که پرخاشگری کنند، بیشتر است.
بنابراین این مردان برای تثبیت هویت مردانه و رسیدن به خواستههای خود دست به رفتارهای خشونتآمیز میزنند.
به زنان نیز اجازه عصبانی شدن داده نشده است و آنها با الگو برداشتن از مادران خود،
خشونتپذیر شده و ظلم را تحمل میکنند. خوشبختانه امروزه با افزایش سطح آگاهی زنان و کودکان
از حقوق خود و همچنین آموزش رسانهها، ما شاهد هستیم که این فرهنگ در بین
خانوادهها روزبهروز کمرنگتر میشود.
*تربیت در دوران کودکی چه نقشی در عصبانیت دارد؟
در بسیاری از موارد، عصبانیت ریشه در ناکامیها، سرخوردگیها، محرومیتها، تنبیهها،
تحقیر و تهدید و ترسهایی دارد که در دوران کودکی بر ما وارد آمده است.
در دوران کودکی بقای کودک وابسته به والدین است،
بنابراین حتی اگر کودک بدون دلیل تهدید، تنبیه یا تحقیر شود،
از آنجا که خانواده پدرسالار است و فرزند بدون فکر کردن باید گوش کند و فقط فرمانها را اجرا کند،
بنابراین او سکوت میکند تا مورد نوازش و محبت قرار گیرد. انرژیای که از چنین خشمی ایجاد میشود،
تا بزرگسالی در درون کودک باقی خواهد ماند. اما همین کودک، وقتی روی پای خود ایستاد،
بدون اینکه خودش متوجه باشد، حس طغیانگر و قدرتمند خشم را بر سر همسر، فرزندان و… خالی میکند.
همچنین کودکی که مدام مورد حمایت، توجه و محبتهای افراطی والدین خود قرار گرفته،
مسلما در آینده همیشه حق را به خود داده و تصور میکند باید در همه کارها کامیاب
شود و در صورت عدم کامیابی سعی میکند با مکانیسم عصبانیت و پرخاشگری به خواستههای خود برسد.
*به طور کلی چه عوامل دیگری باعث عصبانیت میشود؟
– از عوامل مهم دیگر، قضاوتهای اشتباه، انتظارات بیجا و غیرمعقول و همچنین
افکار و باورهای غلط و خطاهای شناختی است که باعث ایجاد عصبانیت میشود.
مکانیسمهای دفاعی نیز عامل دیگری در ایجاد عصبانیت هستند. برای مثال فردی که
در جایی از زندگی خود ناکام بوده با استفاده از مکانیسم دفاعی جابهجایی، عصبانیت
خود را به روی دیگران مانند همسر و فرزندان خود انتقال میدهد.
*آیا بین جنسیت و خشونت ارتباطی وجود دارد؟
– بین جنسیت و خشونت ارتباط معناداری وجود ندارد. اما طبق تحقیقات در مردانی
که ترشح هورمون تستوسترون در آنها زیادتر است، عصبانیت و خشونت هم بیشتر است،
ولی اثرات فرهنگ بر جنسیت و قالبهای اجتماعی جنسی را نباید نادیده گرفت.