تاثیر ورزش بر سلامت جسم و روان
تاثیر ورزش بر سلامت جسم و روان
تحقیقات بسیاری نشان داده است که ورزش علاوه بر اینکه ابزار ارزشمندی برای حفظ سلامت جسمانی است رابطه نزدیکی با سلامت و بهداشت روانی و بویژه پیشگیری از بروز ناهنجاری‌های روانی دارد. ورزش از اضطراب و افسردگی می‌کاهد و اعتماد به نفس را افزایش می دهد. ورزش بویژه در سنین کودکی و نوجوانی مفر سالمی برای آزاد کردن انرژی‌های اندوخته شده است و این خود بسیار لذت‌بخش و آرامش‌دهنده است.
ورزش از جمله روش های مهم تکامل جسمانی ، روانی و اجتماعی محسوب می شود زیرا شرکت درفعالیت های ورزشی افراد را به هم نزدیک می کند راه ها و فرصت های بسیاری را برای ماهر شدن در اجتماع فراهم می آورد و به طور کلی یک فرآیند آموزشی در ابعاد مختلف فرهنگی و اجتماعی برای فرد ایجاد می کند .
ورزش در سلامت و آمادگی جسمانی ، تعادل و ثبات هیجانی ، جلب توجه ، رقابت ، رشد اعتماد به نفس ، تصویر مثبت بدنی و اجتماعی و تامین نیازهای دوستی ، احساس امنیت و تقویت گروهی ، تاثیر فراوانی دارد سلامت روانی از موضوعاتی است که در اثر شرکت در فعالیت های ورزشی می تواند حاصل شود چنین فعالیت هایی بهترین موقعیت را برای رشد معیارهای سلامت روانی فراهم می کند اگر سلامت روانی را به معنای احساس راحتی نسبت به خود و دیگران تعریف کنیم معیارهای آن موفقیت ، تعادل هیجانی ، سازگاری با محیط ، واقع بینی ، احساس ارزشمندی و اجتماعی بودن خواهد بود بنابراین ورزش با فعال سازی چنین معیارهایی نه تنها به بهداشت جسم بلکه به بهداشت روانی هم کمک می کند و همچنین اضطراب افراد با پرداختن به ورزش به میزان بسیار زیادی کاهش می یابد .
تعریف ورزش :
ورزش نوعی فعالیت رقابتی بین افراد است که بر اساس مهارت جسمی استوار بوده و در بر دارنده پاداش درونی و بیرونی است. يا به عبارت ديگر پرورش بدن دراثر حرکات و فعالیت های ریتمیک و پرنیرو و نیز تحرک جسمی و روحی .
ورزش و بهداشت جسم
ورزش نقش مهمی در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌ها، همچون بیماری‌های کلیوی، ریوی، ارتوپدی، عفونی، عصبی، دردها و سکته‌های قلبی، سکته مغزی، چربی خون، ضعف‌های عضلانی، کمردرد و آرتریت(التهاب مفاصل) دارد.
ورزش، سیستم قلبی ـ عروقی فرد را تقویت کرده و قلب و ریه‌ها را وامی‌دارد که به طور مؤثر و کارآمد عمل کنند, در نتیجه ابتلا به بیماری قلبی ـ عروقی کاهش می‌یابد. مشاهدات علمی نشان دهنده این واقعیت‌است که افرادی که شغل آنها با فعالیت جسمی روزانه همراه است، کمتر به سکتة قلبی دچار می‌شوند. شرکت همیشگی در فعالیت‌های ورزشی باعث بهبود سطح تناسب فیزیکی بدن می‌شود؛ تناسب فیزیکی می‌تواند بیماری و معلولیت ناشی از بیماری قلبی ـ عروقی ، دیابت، چاقی، و یا فشار خون را به تأخیر اندازد، کاهش دهد و یا از آن جلوگیری کند. به طور کلی ورزش منظم در افزایش کیفیت زندگی نقش مهمی دارد.
ورزش حتی در پیشگیری و درمان سرطان نقش مهمی بازی می‌کند.این آثار و فواید پیشگیرانه و درمانی ورزش، در نتیجه اثرات فیزیولوژیکی آن بر جسم انسان است. مهمترین اثری که ورزش بر بدن انسان گذاشته و موجب تغییراتی در آن می‌شود، تغییرات قلبی ـ تنفسی است؛ که ورزش نقش حیاتی در این زمینه دارد.
از دیگر اثرات و فواید ورزش بر بهداشت جسم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. تقویت سیستم ایمنی بدن
2. تقویت سیستم هورمونی و رشد و نمو بهتر
3. دفع سموم از بدن و آمادگی بیشتر اندام‌ها برای پذیرش غذا
4. افزایش میزان سوخت و ساز و کمک به ساختن عضله
5. کمک به دستگاه گوارشی و تنظیم اشتها
6. تقویت استخوان‌ها و جلوگیری از پوکی استخوان
7. تقویت رباط‌ها، تاندون‌ها و تارهای عضلانی و جلوگیری از پارگی و کشیدگی آنها
8. افزایش ضخامت غضروفی در مفاصل
9. از بین بردن انقباض ماهیچه‌ها؛
10. کمک به هماهنگی عصب و عضله در بعضی از انواع فلج‌ها
12. کمک به کاهش و کنترل وزن؛
13. تناسب و توازن حالت بدن و زیبایی اندام؛
14. نیرومندی و مقاوم شدن و عادت کردن به فعالیت،و تسکین برخی دردها؛
15. تقویت اعصاب و ایجاد هماهنگی بین اعصاب و مراکز عصبی، و تسکین اسپاسم‌های عصبی.
ورزش و يادگيري :
اگر چه مغز انسان بالغ فقط دو درصد از وزن بدن او را تشكيل مي‌دهد، ولي به تنهايي 25درصد از انرژي جسماني را مصرف مي‌كند. انرژي مصرفي مغز از طريق خون پراكسيژن تدارك ميشود، اكسيژن مصرفي مورد نياز از طريق شش‌ها تأمين مي‌گردد ، ورزش تنها منبع اصلي تامين اكسيژن مازاد شش ها ست
متأسفانه اغلب آنها كه به پرورش نيروي بدني خود همت گماشته‌اند از پرداختن به قدرت فكري خويش غافلند و بيشتر افراد مستعد و پرتلاش نيز كه مدام به مطالعه و كار فكري مشغولند از نظر بدني در حد بسيار ضعيفي قرار دارند كه اين خود نيمي از تلاش شبانه‌روزي آنها را هدر مي‌دهد. غذا خوردن بدون تحرك جسمي لازم، حتي اگر با استراحت كافي هم همراه باشد نمي‌تواند تأثير كاملي در رساندن ماده و انرژي مورد نياز بدن داشته باشد. در صورت نبودن برنامه‌ريزي صحيح براي انجام حركات ورزشي روزانه، مغز انرژي كافي در اختيار ندارد زيرا تلاشي براي به جريان انداختن و تنظيم و گستردن انرژي به تناسب نياز هر قسمت از بدن- خصوصاً مغز- صورت نگرفته است.
علاوه‌بر اين كم‌تحركي و رخوت جسمي از آن، تأثير مستقيم بر روي روح و روان و اعصاب دارد و ذهن را نيز به سمت خستگي و ناتواني هدايت مي‌كند كه نتيجه همه اينها بالقوه ماندن بسياري از قابليت‌هاي ذهني و استعدادهاي محصلان در يادگيري است.
اغلب اوقات دانش‌آموزان خمود و بي‌حوصله و با اكراه به سوي انبوه كتاب‌هايشان مي‌روند و سعي مي‌كنند خلل هميشگي ناشي از عدم تحرك بدني را با فشار آوردن بي‌مورد به ذهن و انواع و اقسام روش‌هاي يادگيري جبران كنند در حالي كه راه بسيار ساده‌تر و سالم‌تري مانند ورزش مي‌توانند علاوه‌بر سلامت، نشاط و افزايش فعاليت ذهني، شور و اشتياق آنان را نسبت به درس خواندن تضمين كند. براي اينكه مغز به خوبي از عهده يادگيري و حفظ مطالب درسي برآيد، علاوه‌بر رساندن مواد غذايي و انرژي كافي بايد از خوني پاك و غني از اكسيژن تغذيه شود.
بدين منظور بايد شش‌ها كاملاً از هوا پر و خالي شوند بنابراين افراد بايد ريه‌هاي خود را نيز نيرومند كنند و اين كار نيز به وسيله ورزش ميسر است. هر حركت ورزشي خواص و نتايج خاص خود را دارد و اين‌گونه نيست كه ورزش فقط ماهيچه‌ها را قوي كند
ورزش نخستين پرونده احساسات و ادراكات آدمي است. دانش و زيبايي در تندرستي است و تندرستي حقيقي به وسيله ورزش و گردش و غذاي سالم، مقوي و منظم حاصل ميشود. ورزش خون را به نسبت به تمام اعضاي بدن به عضلات دست و پا و گردن و كمر به خصوص اعصاب مي‌رساند و در تمام بدن خون را به جريان درمي‌آورد.
براي رشد كاركرد‌هاي مغزي، فعاليت جسماني بسيار حائز اهميت است. فعاليت‌هايي چون دويدن، پريدن، جهيدن، شنا كردن سبب تقويت عقده‌هاي پايه، مخچه و جسم پينه‌اي ميشود. ورزش و تمرين بدني، اكسيژن زيادي را به مغز مي‌رساند و بر ميزان ارتباط بين نروني مي‌افزايد. يادگيري از طريق پياده‌روي، حركات كششي و ساير فعاليت‌هاي جسماني ارتقاء يافته و تقويت مي‌گردد.
يافته‌هاي يك پژوهش علوم تربيتي حاكي از آن است كه ورزش عملكرد تحصيلي دانش‌آموزان را افزايش مي‌دهد. با توجه دقيق‌تر به نتايج تحقيق مي‌توان نتيجه گرفت كه صرف وقت بيشتر براي ورزش نه تنها هيچ‌گونه اثر سويي بر عملكرد تحصيلي و هوش نداشته است، بلكه در بيشتر موارد باعث عملكرد تحصيلي بهتر دانش‌آموزان نيز شده است.
ورزش و بهداشت روان
ناراحتي‌هاي جسماني، اختلالات رواني را به همراه داشته و برعكس. نكته برجسته در تقويت قواي جسماني، حفظ روان سالم مي‌باشد .افرادي كه از نظر قواي جسماني ضعيف مي‌باشند علاوه‌بر ضعف جسماني داراي مشكلات رواني مانند احساس حقارت و عدم توانايي تطبيق خود با ديگران مي‌باشند. دانش‌آموزان ورزشكار داراي صفات ممتاز رفتاري چون رهبري، تحرك‌هاي اجتماعي حس ارزش‌هاي فردي و اجتماعي، عدم شك و ترديد در خود عدم بهانه‌جويي و نتيجتاً رشد اجتماعي بيشتر مي‌باشد.
تحقيقات بسياري نشان داده است كه ورزش علاوه‌بر اينكه ابزار ارزشمندي براي حفظ سلامت جسماني است رابطه نزديكي با سلامت رواني و به ويژه پيشگيري از بروز ناهنجاري‌هاي رواني دارد. ورزش از اضطراب و افسردگي مي‌كاهد و اعتماد به نفس را افزايش مي‌دهد. ورزش به ويژه در سنين كودكي و نوجواني مفر سالمي براي آزاد كردن انرژي‌هاي اندوخته شده است و اين خود بسيار لذت‌بخش و آرامش‌دهنده است.
اثرات مثبت ورزش در بهداشت جسم و روان و سلامت اجتماعي فرد:
الف) طراوت و شادابي را به ارمغان آورده و افسردگي را از بين مي‌برد.
ب) موجب احساس اعتماد به نفس ، احساس قدرت و تقويت اراده ميشود.
ج) باعث تقويت تمركز فكر و افزايش دقت عمل مي‌گردد.
و) احساس آرامش و راحتي روح را افزايش داده و انسان را در مقابل فشارهاي رواني و اضطراب مقاوم مي‌كند.
ي) موجب تقويت قواي ذهني و حافظه ميشود.
با توجه به محاسن فوق‌الذكر افرادي كه ورزش متعادلي دارند ، هميشه سالم هستند و در مقابل بيماري‌هاي مختلف، مقاومند ؛ در نتيجه غالباً در فعاليت‌هاي اجتماعي ، افرادي موفق هستند.
نتيجه‌گيري
ورزش مي‌تواند تأثير بسزايي در شادابي و نشاط افراد داشته باشد. كساني كه از لحاظ روحي و رواني در شرايط مطلوب‌تر قرار داشته باشند بدون شك مي‌توانند بهتر، سريع‌تر و با آرامش بيشتر مطالب را فرا بگيرند اين افراد با روحيه در مراحل ديگر زندگي نيز موفق‌ترند. اين افراد ورزشكار از ميادين ورزشي از مربيان خود خصلت‌هايي فرا مي‌گيرند كه شايد در رفتار و كردار ديگر ان كمتر مشاهده شود جوانمردي، گذشت، وقت‌شناسي، ادب، احساس مسئوليت و احترام بيشتر به بزرگتران به خصوص پدر و مادر، اساتيد و معلمان.
اين قبيل افراد با شرايط مكان‌هاي ديگر و با روحيات مختلف آشنا مي‌شوند. اگر از قابليت‌هاي فني رشته‌هاي روزشي و نيز شرايط بدني خوبي برخوردار باشند مي‌توانند علاوه بر مراحل تحصيلي در مراحل و ميادين بالاي ورزشي نيز حضور پيدا كنند. اين ميادين باعث بالا رفتن شخصيت آنان ميشود.
تمامي اين پيشرفت‌ها در صورتي مي‌تواند به سرانجام مقصود برسد كه منظم و براساس برنامه‌ريزي صحيح باشد از طرفي نبايد فراموش كرد كه ورزش بي‌رويه و بدون مربي و سازمان نيافته بيش از آن كه مفيد و مؤثر باشد مي‌تواند مخرب و زيان‌آور باشد چه براي بدن انسان چه براي تحصيل دانش‌آموزان.
به طور كلي مي‌توان گفت ورزش نقشي انكارناپذير در تمامي مراحل زندگي دارد بنا بر اين ورزش را بايد يك علم دانسته و به آن اهميت بيشتري داده شود.