هیپنوتیزم یا خوابواره: رویایی از واقعیت یا جادوی ذهن

هیپنوتیزم یا خوابواره شاخه‌ای از علم روانشناسی است که در آن به وسیلهٔ تلقین، شخص در حالت خاصی از هوشیاری قرار می‌گیرد. هیپنوتیزم یا به طور دقیقتر هیپنوتیزم موجب تسلط دیگری بر فرد نمی‌شود بلکه دیگری با ضمیر ناخودآگاه آدمی به مکالمه و القای تلقینات می‌پردازد. همهٔ هیپنوتیزم ها به نحوی خودهیپنوتیزم است و هیپنوتیزور خارجی فقط برای کمک به القای تلقین ها به فرد می باشد و در اصل هیپنوتیزم یا خوابواره از درون انسان سرچشمه گرفته است.

همه مکاتب و عرفا به نحوی با هیپنوتیزم درگیر بوده‌اند. ضمیر ناخودآگاه تنها یک تئوری است که توضیح حقایق روی آن سوار می‌شود. هیپنوتیزور نمی‌تواند هرآنچه دوست داشت به سوژه تلقین کند. هیپنوتیزم یک امر خارق العاده نیست. و کارایی عجیب و غریب ندارد. اگر هم اثار غریبی داشته باشد در عدهٔ کمی دارد و خیلی قابل تکرار و تایید نیست لذا از منظر علم رسمی پاره‌ای غرایب مشاهده شده در هیپنوز قابل اعتبار و برداشت کلی نیستند. (مبحث شستشوی مغزی البته در این وادی مطرح است ولی میزان پایداری این کارها باید بیشتر ارزیابی شود.)

هیپنوتیزم یا خوابواره خواب نیست. امواج مغزی در این حالت با امواج مغزی حالت خواب در بسیاری موارد فرق می‌کند. از یک منظر هیپنوز با تلقین معمولی هم فرق دارد چرا که مناطقی که بر اثر تلقین تحریک می‌شود با مناطق تحریک شده هنگام هیپنوتیزم یا خوابواره متفاوت است. در طی این فرآیند، شخص هیپنوتیزور قادر است هر آنچه در نظر دارد به شخص هیپنوتیزم شده القا کند زیرا در این حالت تلقینات هیپنوتیزور بجای حواس بدن عمل می‌کند و ضمیر ناخودآگاه انسان را تحت کنترل خویش قرار می‌دهد. البته هرآنچه هیپنوتیزور می‌خواهد به هیپنوتیزم شوند تحمیل و تلقین نمی‌شود. هیپنوتیزم یا خوابواره جبر ایجاد نمی‌کند.

خوابواره یا هیپنوتیزم

اکثر مردم کلمه هیپنوتیزم (خوابگردی، خوابواره) و یا خواب مصنوعی را شنیده، یا در جایی خوانده اند اما کمتر کسی با این مقوله بطور علمی آشنایی دارد. در بین اکثر افراد جامعه آنچه معمولا با شنیدن واژه “هیپنوتیزم” به ذهن می آید، حالتی است سحر آمیز و جادویی؛ شخص هیپنوتیزم کننده (هیپنوتیزور) نیز فردی خارق العاده به نظر می آید؛ حال آنکه در واقع چنین نیست.

به دیگر سخن افراد می توانند بدون نیاز به سحر و جادو!! خودشان، هیپنوتیزور خودشان باشند. به این پدیده، “خودهیپنوتیزم” می گویند. در این حالت شخص می تواند بطور کاملا مستقل، و بی نیاز از افراد دیگر، خودش را به خلسه هیپنوتیکی ببرد. لازم به ذکر است که در اکثر موارد فقط کسی به هیپنوتیزم یا خوابواره می رود که خود بخواهد و همکاری کند بنابراین شاید بتوان گفت تمام انواع هیپنوتیزم در واقع، خودهیپنوتیزم هستند.

هیپنوتیزم یا خوابواره چیست؟

تعاریف زیادی از هیپنوتیزم ارائه شده است به عنوان مثال در یک تعریف آمده است: هیپنوتیزم یک حالت القای ارادی است که در آن میزان هوشیاری و آگاهی سوژه فوق العاده افزایش می یابد. در حالت هیپنوز تفکر فرد صرفا معطوف و متمرکز بر سخنان هیپنوتیزور است.

در تعریف دیگری اینطور عنوان شده: هیپنوتیزم یک پدیده روانی پیچیده است که می توان آنرا حالت افزایش تمرکز موضعی، حساسیت، و پذیرش تلقینات فردی دیگر تعریف کرد. پایه روانشناختی مشخصی برای هیپنوتیزم به گونه ای که برای خواب وجود دارد شناخته نشده است.

پدیده هیپنوتیزم جدید، نخستین بار بوسیله “آنتوان مسمر”، پزشک اتریشی، معرفی و با عنوان Mesmerism مشهور شد. مسمر معتقد بود این پدیده حاصل یک مغناطیس حیوانی (Magnetisme) یا یک مایع نامرئی است که بین هیپنوتیزم شونده و هیپنوتیزم کننده رد و بدل می شود.

پس از چندی یک پزشک انگلیسی به نام “جیمز برید” که معتقد بود شخص هیپنوتیزم شده در یک حالت خاص خواب قرار دارد برای نخستین بار اصطلاح “هیپنوتیزم” را در دهه 1940 به کار برد. “شارکو” نورولوژیست و روانپزشک فرانسوی معتقد بود خواب شدن و تلقین پذیری حاکی از ضعف و اختلال جسمانی است.

“فروید” هم که زیر نظر “شارکو” کار می کرد در اوایل کار خود برای احیای خاطرات سرکوب شده بیمارانش از هیپنوتیزم یا خوابواره استفاده می کرد. بعدها فروید روش تداعی آزاد را جانشین هیپنوتیزم ساخت. گفته می شود وی هیپنوتیزور خوبی نبود.

مراحل ایجاد خلسه هیپنوتیکی:

به عقیده جان هارتلند برای اهداف درمانی معمول، بهتر و راحت تر است که مراحل مختلف خلسه هیپنوتیزمی را به چهار مرحله کلی دسته بندی کنیم. این مراحل به شرح زیر هستند:

1- مرحله سبک هیپنوتیزم یا خوابواره:

بسیاری از درمانگران و هیپنوتیزورها اعتقاد دارند به محض اینکه سوژه بعد از خیره شدن به نقطه ای، چشمان خود را در اثر خستگی و تلقین می بندد، وارد مرحله سبک هیپنوتیزم یا خوابواره می شود. بسته شدن چشمها را می توان آستانه خلسه هیپنوتیزمی تصور کرد. برخی محققان معتقدند مرحله سبک خلسه هیپنوتیزمی با بیداری فرق زیادی ندارد. این مرحله برای برخی از کارهای درمانی مناسب است.

2- مرحله متوسط هیپنوتیزم یا خوابواره:

حد و مرز دقیق و مشخصی بین مراحل مختلف خلسه هیپنوتیزمی وجود ندارد. با ادامه روند القای هیپنوتیزمی به تدریج بیمار ریلکس تر می شود تنفس آهنگ کند تری پیدا می کند و او می تواند تلقینات ساده ای را بپذیرد. در این شرایط تا حدودی احساس و ادراکات او مغشوش شده ولی سوژه هر اتفاقی را که بیفتد بعد ها به یاد می آورد و امکان ایجاد فراموشی وجود ندارد. بسیاری از بیماران با نوعی دفاع ناخود آگاهانه، برای عمیق تر نشدن این مرحله مقاومت نشان می دهند ولی این مسئله چندان مهم نیست زیرا در این سطح انجام بسیاری از اقدامات درمانی مقدور می گردد.

3- مرحله عمیق هیپنوتیزم یا خوابواره:

اگر تلقینات بیشتری به سوژه داده شود، به صورت عینی حالت ریلکس شدن او بهتر و بیشتر می شود. اگر به تدریج و به صورت گام به گام از روش های عمیق تر شدن استفاده شود خلسه سوژه عمیق تر می شود و شاهد آن آرامتر شدن ریتم تنفسی او است. شل شدن عضلات صورت سوژه کند شدن تنفس و شل شدن دست و پا نشانه های مرحله عمیق است. در این مرحله امکان پیدایش بی دردی هیپنوتیزمی و برخی فراموشی ها فراهم می آید.

 مرحله سومنامبولیستی:

کلمه سومنامبولیست از دو لغت لاتین “سومنوس” ( به معنای خواب) و “آمبولوس” (به معنای حرکت) گرفته شده است. بنابراین مرحله فوق را می توان “راه رفتن در خواب” نامید، پدیده ای که بطور طبیعی تنها در 5 درصد افراد جامعه امکان ظهور دارد. در این شرایط سوژه می تواند چشمان خود را باز کند، راه برود و حتی حرف بزند در حالی که در حالت خلسه هیپنوتیزمی به سر می برد. اگر فردی بتواند به این مرحله برسد بسیاری از اقدامات درمانی را می توان برای او انجام داد. شاید برای همین است که هیپنوتیزم و خوابگردی را به هم مشابه می دانند چرا که در خوابگردی نیز فرد در حال خواب شروع به انجام فعالیت های مختلقی می کند.

تلفن تماس برای اطلاعات بیشتر با موسسه تجسم خلاق

02188302523

تلگرام و واتساپ

09011594943

 چه کسانی هیپنوتیزم می شوند؟

حساسیت افراد مختلف به هیپنوتیزم یا خوابواره یکسان نیست. آنطور که پایفر اظهار می دارد، در این زمینه 10 درصد مردم از استعدادی بالا و 10درصد مردم از استعداد پایینی برخوردارند. مابقی در حد متوسط هیپنوتیزم پذیری هستند. بنا به گزارشی دیگر، تقریبا 5 تا 10 درصد از مردم را حتی ماهرترین هیپنوتیزورها نیز نمی توانند به حالت هیپنوتیزم یا خوابواره ببرند. البته اگر کسی یک بار به حالت هیپنوتیزم یا خوابواره رفته باشد، بار دیگر نیز احتمالا به همان اندازه آمادگی دارد.

برای هیپنوتیزم شدن چه مراتبی را باید طی کرد؟

برای ایجاد خلسه هیپنوتیکی باید مراحلی را به ترتیب و با مهارت انجام داد. بعد از انجام کارهای مقدماتی معمولا مراحل زیر طی می شود:

1- ایجاد آرامش در سوژه ( Relaxation )

2- ایجاد تمرکز (Concentration )

3- ارائه تلقین (Suggestion ). اما قبل از ورود به مراحل فوق باید آزمون تلقین پذیری انجام شود.

چه آزمونهایی پیش از هیپنوتیزم یا خوابواره گرفته می شود؟

برای اینکه هیپنوتیزور میزان تلقین پذیری سوژه را اندازه گیری کند پیش از هر اقدامی معمولا آزمایشاتی را انجام می دهد که در اینجا برخی از این آزمایشات را نام می بریم:

– آزمون پیدایش نوسان در سوژه

– آزمون دستهای در هم قفل شده

– آزمون بلند کردن دستها

– آزمون پاندول

 

کاربرد هیپنوتیزم یا خوابواره:

دانشمندان و روانشناسان در دهه های اخیر به کاربرد هیپنوتیزم توجه بسیار مبذول داشته اند که ماحصل آن استفاده از هیپنوتیزم یا خوابواره در زمینه هایی است که در این جا بخشی از آنها را بر می شمریم:

1- درمان تنگی نفس

2- درمان اعتیاد به الکل

3- درمان بی خوابی

4- درمان ریزش مو

5- درمان انحرافات جنسی

6- لاغر شدن و یا چاق شدن

7- درمان افسردگی و خستگی عصبی

8- درمان بیماری های زنان ( قطع قاعدگی – قاعدگی دردناک- خونریزی های رحمی)

9- زایمان بی درد

10- بی حسی ( بویژه در دندانپزشکی)

11- ترک سیگار

12- رواندرمانی و…

 آیا می توان در جریان هیپنوتیزم یا خوابواره هرگونه اطلاعاتی از سوژه گرفت؟

هیپنوتیزم یا خوابواره  یک القای ارادی است؛ بنابراین تا زمانی که سوژه خودش نخواهد و با هیپنوتیزور همکاری نکند، هرگز خلسه هیپنوتیکی به وجود نمی آید. همچنین به علت افزایش میزان آگاهی در این حالت، فرد تنها اطلاعاتی را که خودش بخواهد در اختیار هیپنوتیزور قرار می دهد. هیچکس نمی تواند بر خلاف میل سوژه، مطالبی را از ذهن وی بیرون بکشد.

در جریان هیپنوتیزم یا خوابواره، اطلاعاتی از سوژه گرفتن به نسبت به وضعیت هیپنوز و توانایی هیپنوتیزور بستگی دارد. هیپنوتیزم به تنهایی نمی‌تواند اطلاعات محرمانه را به دست آورد و نمی‌تواند فرد را مجبور به انجام کارهایی کند که با اختیار و اخلاق فرد در تناقض باشد. هیپنوتیزم به عنوان یک ابزار ارتباط با ذهن نفر ایجاد می‌کند و افرادی که در جریان هیپنوتیزم قرار می‌گیرند، معمولاً همکاری داوطلبانه دارند. هرچند ممکن است در برخی موارد، اطلاعاتی که فرد در وضعیت هیپنوز آگاهانه یا ناخودآگاه به اشتراک می‌گذارد، مفید باشد. اما هیچگاه نباید هیپنوتیزم به عنوان یک روش جاسوسی یا نفوذ به حریم خصوصی افراد استفاده شود و باید با احترام به اختیار و حقوق افراد بکار گرفته شود.

هیپنوتیزم یا خوابگردی

خوابگردی یک اختلال خوابی است که در آن فرد در طی فاز‌های خواب عمیق از تخت خواب بلند شده و در حالی که در واقعیت به همان خواب عمیق فکر می‌کند، به دور خود حرکت می‌کند. این حرکات می‌توانند متنوع باشند، از پلکیدن تا دست زدن یا راه رفتن در اتاق. خوابگردی ممکن است به عنوان عارضه‌ای از سیستم عصبی مرکزی توصیف شود که در آن کنترل معمولی بر روی عملکرد عضلات در حین خواب از دست می‌رود. این وضعیت معمولاً در دوران کودکی و نوجوانی رخ می‌دهد و با پیری کاهش می‌یابد. برخی افراد ممکن است نیاز به مداخله پزشکی داشته باشند اگر خوابگردی موجب خطراتی مانند آسیب به خود یا دیگران شود. این امر را به دلیل شباهتی که با هیپنوتیزم دارد ممکن است  که کمان رود یکی هستند اما باید دانست هیپنوتیزم یک حالت القا شده است و خواب گردی فرمی از خواب است.